باید و نبایدهای شعر و شاعری در پنج گنج نظامی

در تاریخ ادبیات ایران هیچ شاعری در ضمن سروده های خود ، به اندازه ی نظامی به بایدها و نبایدهای شعر و شاعری توجه نشان نداده است و پایبندی او به این آرا در مخزن الاسرار بیش از دیگر منظومه هاست. شاعر جز در مواردی نادر، به تمام آنچه خود در باب شعر و شاعری گفته، التزام داشته است. با توجه به آنچه در این خصوص پیشنهاد می کند، می توان او را نخستین شاعری دانست که در زمینه شعر و شاعری به صدور بیانیه اقدام کرده است. او در بیانیه اش شاعران را به ترک تعلق، ریاضت کشی و دین ورزی، وقت شناسی در سرودن شعر، تازه گویی و گزیده گویی و دیرپسندی توصیه می کند و از کهن پیشگان و حسودان، دروغ، هجو و سرقت مضامین دیگران برحذر می دارد و ضمن برتر شمردن سخن منظوم بر منثور، و غیرقابل ترجمه دانستن شعر، و تاکید بر آراستگی و ویرایش آن می گوید: باید از شعر فروشی پرهیز کرد، اما خریدار شایسته سخن را از دست نداد.