گفتمان های فکری عصر ابن بابویه و اندیشه غیبت: بازخوانی کتاب کمال الدین و تمام النعمه

عصر ابن بابویه از دوره های پرالتهاب در تاریخ مذهب شیعه امامیه به حساب می آید. خروج امام از دسترس مستقیم در کنار تردیدافکنی دیگر فرق مردم را با حیرتی فراگیر مواجه کرد. در چنین وضعیتی ابن بابویه با نگارش کتاب کمال الدین تلاش نمود مهم ترین چالش های گفتمانی عصر خویش را که موجب شکل گیری حیرتی گسترده پیرامون امام عصر (ع) شده بود بررسی کند. به دلیل عدم انعکاس مستقیم این گفتمان ها در آثار تاریخی مختلف، لازم است با تحلیل و دسته بندی داده های مندرج در کتاب کمال الدین، مهم ترین جریان های فکری شیعیان دوره حیرت و چالش های گفتمانی ایشان را بازشناسیم. به نظر می رسد ابن بابویه خود را با سه مسئله اصلی اثبات وجود حجت الهی و تعین یافتنش در فرزند امام عسکری (ع)، غیبت امام و عدم تنافی آن با شئون امامت، و طول عمر امام روبه رو می دیده است. مطالعه پیش رو برای آزمون همین فرضیه صورت می گیرد. می خواهیم دریابیم هریک از این قبیل مسائل از جانب کدام دسته از مخالفان مطرح می شده، و پاسخ های ابن بابویه در مقام رویارویی با هرکدام چه بوده است.