تحلیل انتقادی گفتمان دو اثر طنزآمیز «دیوان خروس لاری» از ابوالقاسم حالت و «مجموعه آثار محمد علی افراشته» بر اساس الگوی ون لیوون

موضوع این جستار تحلیل انتقادی گفتمان دو اثر طنزآمیز«دیوان خروس لاری» از ابوالقاسم حالت و «مجموعه آثار محمد علی افراشته» به کوشش نصرت الله نوح، بر اساس الگوی ون لیوون(1996م.) است. هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر قدرت های حاکم و فرایندهای ایدئولوژیکی دوران پهلوی دوم، بر میزان صراحت و پوشیدگی کلام در دو اثر مذکور است. در این مقاله کارگزارانی که در این اشعار طنزآمیز حضور و مشارکت دارند بر اساس مولفه های الگوی ون لیوون چون: حذف، تشخص زدایی، مشخص سازی، نامشخص سازی، نام دهی، طبقه بندی، پیوند زدن، تفکیک کردن، جنس ارجاعی و نوع ارجاعی بررسی می شوند. دلیل انتخاب این دو اثر این است که دیدگاه های طنزپردازان مذکور در دوران پهلوی دوم از آبشخورهای مشترک سیاسی و اجتماعی سرچشمه می گیرد، اما آنان ایدئولوژی و گرایش های متفاوتی نیز دارند. بنابراین وجود مشترکات و مفترقات گوناگون، زمینه ی مقایسه میان آنها را فراهم می سازد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد با وجود اینکه هر دو طنزپرداز تمایل بیشتری به پوشیده گویی دارند و طبقه بندی و تشخص زدایی در اشعار آنان بالاترین بسامد را دارد، اما محمدعلی افراشته بر خلاف ابوالقاسم حالت، با نام دهی کارگزارانی که بر مسند قدرت قرار دارند و همچنین انتقاد از ارکان اصلی قدرت چون: شاه، دربار، روحانیون و نیروهای امنیتی بر صراحت کلام خود افزوده است. محمدعلی افراشته همچنین به دلیل گرایش سوسیالیستی از مولفه ی جنس ارجاعی برای بازنمایی توده و خلق بیشتر بهره برده است. ابوالقاسم حالت نیز با کاربرد بیشتر مولفه ی نامشخص سازی یعنی، ضمایر و صفات مبهم، کلام خود را پوشیده تر نموده است