رقص سماع

اکنون “صنعت تایر ایران” ششمین دهه ی فعالیت خود را دنبال می کند و در این رهگذر، فراز و فرودهایی را پیموده و به طورمسلم تا رسیدن به سر منزل مقصود، راهی طولانی در پیش دارد. برای این که صنعت تایر به مقیاس های تولیدی قابل انطباق با استانداردهای جهانی برسد و این که آوازه ی برندهایش از مرزهای جغرافیایی کشور عبور کند و به مفهوم واقعی کلمه ، تولید ناب در کلاس جهانی داشته باشد؛ به طور قطع نیازمند تفکر ویژه ی سیاست گذاران عرصه ی صنعت و مدیران صنعت تایر کشور در کلاس جهانی ست. اگر امروز شرکت بریجستون ژاپن با فروش بالغ بر 24 میلیارد دلار به غول تولید تایر در دنیا تبدیل شده و بالغ بر 18 واحد تولیدی در سرتاسر دنیا دارد، به طور قطع این مهم، به دست آمده از تلاش شبانه روزی مدیران و کارشناسان ژاپن و هم چنین سیاست گذاری های درست در فضای کسب وکار در این کشور و صدالبته نگاه برون گرا و صادرات محور بوده است. چند شب پیش مدیرکل صندوق ضمانت صادرات، در برنامه ای تلویزیونی در مورد مانع های پیش روی صادرات صحبت کرد و مهم ترین مانع پیش روی صادرات -که بسیار زیرساختی ست را نگاه درون گرای تولید در کشور برشمرد و عنوان کرد: تولید در کشور از زمانی که شکل گرفته براساس تامین نیاز داخل بوده و نگاه های تولیدی صادرات محور و پرکشیده از مرزهای جغرافیایی، کم تر به چشم می خورند؛ به گونه ای که شرکت هایی که سالانه بالای صدمیلیون دلار در سال دارای صادرات هستند را بسیار ناچیز برشمردند. بنده در سخنرانی همایش ملی صنعت لاستیک در سال 1395، مهم ترین عامل مانع های صادرات در صنعت تایر را در چهار شاخص زیر خلاصه کردم: الف- درون گرا بودن صنعت تایر ایران، ب- توجه کافی نداشتن به آیین نامه ها و استانداردها و نرم های جهانی (در مفهوم هایی مانند: مقیاس تولید، قیمت تمام شده، کیفیت، بهره وری نیروی انسانی و...)، ج- سیاست گذاری های مقطعی و جزیره ای عوامل ذی ربط ها در بخش فضای کسب وکار در کشور، د- عدم تکامل زنجیره ی ارزش تایر به ویژه در بخش پایین دستی (مواداولیه، دستگاه ها و خدمات فنی و مهندسی موردنیاز). ریشه یابی درون گرا بودن صنعت، به ویژه صنعت تایر و راه های برون رفت از آن، امری مهم و البته بسیار تخصصی ست که بحث ها و تحلیل های زیادی نیاز دارد و لازم ست جمعی از مسوولان و متخصصان و متفکران بخش صنعت تایر به واکاوی این امر بپردازند و به طورقطع جلسه ی هم اندیشی متفاوتی می طلبد که البته همین جا اعلام می کنم که شرکت مهندسی و تحقیقات صنایع لاستیک، آمادگی میزبانی این عزیزان را با محوریت موضوع دارد و ان شاءا لله به زودی در قالب جلسه های هم اندیشی به این موضوع مهم می پردازد. در مورد لزوم انطباق با آیین نامه ها و استانداردها، ویژه نامه ای با عنوان “ویژه نامه ی استانداردهای نوین تایر-نشریه ی صنعت لاستیک ایران، شماره ی 91” توسط شرکت مهندسی به چاپ رسیده است که در آن نظرهای ارزشمند متخصصان این عرصه به اطلاع علاقه مندان صنعت تایر و مسوولان کشور رسانده شده است. یکی از چالش های حاکمیتی، مبحث سیاست گذاری های صادرات گریز است که گاهی مسیر کسب وکار را قفل می کند و متاسفانه در بسیاری موارد کاری از دست فعالان این صنعت برنمی آید. این موضوع که با یک نامه ی دستوری، صادرات تایر در مقطعی ممنوع اعلام می شود؛ آب سردی ست که تن نحیف تولیدکننده ای که سال ها آجر به آجر زیرساخت های صادراتی خود را چیده، به شدت می آزارد. به طورقطع باید این سختی ها را تحمل کرد تا این فضا، نهادینه شود و تولید کننده ی صادرات محور، بتواند با پشتوانه ملی در فضای کسب وکار بین المللی، رقص سماع کند. اما بحث اصلی من در این نوشتار، زنجیره ی ارزش تایر در بخش تامین است که به دلیل اهمیت موضوع، انگیزه ای برای تدوین این ویژه نامه شد. متاسفانه صنایع داخلی ای که تولیدکننده ی مواداولیه برای صنعت تایر هستند، سیر تعالی مناسبی در راستای الزام ها و آیین نامه ها و استانداردهای مرتبط با صنعت تایر نداشته اند. در بخش الاستومرهای مصنوعی که به وسیله ی شرکت های بزرگ پتروشیمیایی داخل کشور تولید و عرضه می شوند، کم ترین تغییرات فناورانه از بدو تولید تاکنون صورت پذیرفته و صنعت تایر نتوانسته (و شاید نخواسته) که همگرایی موثری با آنان انجام دهد. امروزه خودروسازان، پایشان را در یک کفش کرده اند که استانداردهای 85 گانه ی خودرو (که 5 مورد آن به تایر برمی گردد) باید توسط تایرسازان رعایت شود، اما کمتر تایرسازی را می توان یافت که از صنایع پایین دستی خود انتظار همگرایی و اعمال الزام های فراورده را در مواداولیه ی تولیدی آن شرکت داشته باشد. اگر بپذیریم که بخش مهمی از کاهش مقاومت غلتشی که از الزام های E-Mark و برچسب تایر است، بر عهده ی مواداولیه ای مانند SBR ،PBR است؛ چگونه می توان با سطح فناوری 60 سال پیش SBR امولسیون (E-SBR) و BCR تولیدشده با کاتالیست کبالتی، به سطح های مناسب مقاومت غلتشی مورد تقاضای خودروسازان و منطبق با الزام های مرحله ی دوم E-Mark دست یافت؟ این موردها قابل تعمیم به سایر مواداولیه ی ساخت داخل، مانند انواع دوده ها، نخ تایر، اکسید روی و... نیز است. بدون هرگونه تعارف باید بپذیریم که صنایع پایین دستی تولید مواد اولیه ی صنعت تایر، تکامل لازم را طی نکرده اند و این مواد تولیدی، برای تولید تایر در کلاس جهانی مناسب نیست که البته این امر به درون گرا بودن این صنایع مربوط است و قدر مسلم صنعت تایر در این مورد بی تقصیر نیست. بدین معنی که شرکت پتروشیمی همواره E-SBR خود را با سطح فناوری نسل قدیم تولید کرده و می دانسته و می داند که مشتری پروپا قرصی به نام صنعت تایر دارد که در صف خرید ایستاده و هیچ گاه ضرورتی برای تغییر در خود احساس نمی کند. تولیدکنندگان الاستومرهای مصنوعی به خوبی می دانند که دیوار بلندی به نام ساخت داخل وجود دارد که دسترسی به واردات این مواد در پیش روی تایرسازان موجود نیست و به عبارتی متکی به شعار "همین که هست" هستند. به واقع چه زمانی و چگونه از شرکت های تولیدکننده ی مواداولیه خواسته ایم که به الزام های نوین و متعالی ما توجه کنند؟ آیا به اندازه ای که خودروسازان در این راه عزم جدی دارند و به قولی مو را از ماست تایر می کشند؛ ما تایرسازها، چنین نگاهی به سوی تامین کنندگان مواداولیه مان داریم؟ راه کارهای وارد شدن به چنین چالشی چیست؟ تا چه زمان باید روغن های فرایندی سرشار از مواد سرطان زای آروماتیک چند هسته ای (PCA) را از شرکت های روغن ساز داخلی بخریم و صدایمان در نیاید؟ آیا وقت آن نرسیده است که تحولی در تولید مواداولیه ی صنعت تایر، همسو با الزام های تایر در کلاس جهانی در کشور پدید آید؟ آیا به درجه ای از تکامل نرسیده ایم که هم افزایی توان دانشگاه ها و مرکزهای پژوهشی و شرکت های دانش بنیان (که این روزها در رقم بالغ بر شش هزار شرکت رسیده اند) با نیازهای شرکت های تایرسازی بتوانند در مسیر رفع دشواری های موجود برآید؟ به نظر من برای تولید در کلاس جهانی باید صنایع تولیدکننده ی مواد اولیه نیز همراه و همگام در کلاس جهانی، تولید کنند و ناگزیر باید پیشتاز آنان باشیم و آنان را به دنبال خود بیاوریم. در بخش دستگاه ها و سخت افزارهای تولیدی، اقدام های موثری در سال های پس از انقلاب صورت پذیرفته است، ولی به طورقطع کافی نیست. البته که برخی سازندگان ماشین آلات صنعتی تایر، دل پر دردی از تعامل نامناسب با تایرسازان دارند؛ و با این وجود مسیر توسعه ی خود را به سختی طی می کنند. به راستی صنایع تولید کننده ی دستگاه ها و ماشین آلات و سخت افزار تولید، به عنوان صنعت پشتیبان صنعت تایر، در گیرودار تولید در کلاس جهانی تایر، چه نمره ای به خود می دهند؟ چه دشواری هایی بر سر این راه ناهموار دارند؟ فرصت ها و تهدیداتشان چیست؟ و پرسش هایی از این گونه موردها. در ویژه نامه ی پیش رو، تلاش کرده ایم که با انعکاس نقطه نظر افرادی که در بخش زنجیره ی ارزش تایر، دستی بر آتش دارند؛ به واکاوی موضوع های اشاره شده بپردازیم. به طور یقین فضای چند ده صفحه ای این شماره ی نشریه ی صنعت لاستیک، برای طرح و انعکاس نظرهای تمامی صاحبان فکر در این مورد کافی نیست، اما ما با جان ودل، شنوا و منعکس کننده ی تفکرهای متعالی تمامی عزیزان در مورد موضوع طرح شده در فضاها و مکان های دیگر هستیم. در این جا بر خود لازم می دانم، از شورای دبیران این ویژه نامه و تمامی همکارانم در واحد “نتشارات شرکت مهندسی و تحقیقات صنایع لاستیک” سپاسگزاری کنم