ارزیابی انرژی مصرفی و تحلیل اقتصادی تولید گندم آبی در کشور

با افزایش روزافزون جمعیت و محدودیت های انرژی، دسترسی به انرژی کافی در آینده مشکل خواهد بود. ارزیابی بیلان انرژی می تواند یک روش علمی برای اندازه گیری میزان ثبات و پایداری یک اکوسیستم زراعی باشد. هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی روند انرژی مصرفی و تحلیل اقتصادی تولید گندم آبی در هفت استان کشور شامل البرز، اصفهان، اردبیل، خراسان رضوی، خوزستان، گلستان و همدان بود. اطلاعات مورد نیاز این تحقیق از طریق تکمیل پرسشنامه و مصاحبه حضوری با کشاورزان تولیدکننده گندم آبی در استان های مورد مطالعه جمع آوری شد. سپس با استفاده از معادلات هم ارز انرژی، مقدار نهاده های مصرفی و ستانده های تولید، انرژی ورودی و خروجی و شاخص های انرژی ارزیابی شد. نتایج نشان داد که بیش ترین و کم ترین انرژی ورودی با مقادیر 104701 و 07/26198 مگاژول بر هکتار به ترتیب از استان های خراسان رضوی و گلستان به دست آمد. استان های البرز و خراسان رضوی با مقادیر 28/162169 و 53/122297 مگاژول بر هکتار به ترتیب بیش ترین و کم ترین انرژی ستانده را در تولید گندم آبی داشتند. بیش ترین سهم انرژی نهاده های مصرفی برای استان های البرز، اردبیل، خوزستان، گلستان و همدان مربوط به انرژی کودهای شیمیایی و برای استان های اصفهان و خراسان رضوی انرژی آبیاری بود. میانگین انرژی ورودی، انرژی ستانده، کارایی انرژی، بهره وری انرژی و افزوده خالص انرژی در استان های مورد مطالعه به ترتیب 83/58308 مگاژول بر هکتار، 15/136092 مگاژول بر هکتار، 87/2، 212/0 کیلوگرم بر مگاژول و 31/77783 مگاژول بر هکتار به دست آمد. ماشین های کشاورزی با 87/34 درصد بیش ترین سهم هزینه تولید را داشتند. بیش ترین و کم ترین بهره وری انرژی ورودی برای استان های گلستان و خراسان رضوی به ترتیب با مقادیر 38/0 و 08/0 کیلوگرم بر مگاژول تعیین شد. میانگین نسبت فایده به هزینه 16/2 و شاخص بهره وری اقتصادی 154/0 کیلوگرم در هزار ریال به دست آمد. به طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که تولید گندم آبی در مناطق مورد مطالعه از نظر بیلان انرژی، توجیه پذیر و از نظر اقتصادی، مقرون به صرفه است. بنابراین، ضمن حفظ پایداری انرژی در تولید و اصول کشاورزی حفاظتی، می توان اقدام به افزایش سطح زیر کشت تولید گندم آبی در مناطق مورد مطالعه کرد.