ارزیابی عوامل تاثیرگذار بر فرم در معماری بومی، در اقلیم سرد و کوهستانی

در نگاهی جامع، دانش بومی، بخشی از سرمایه ملی است که باورها، ارزش ها و دانسته های هر قوم را در بر می گیرد. سابقه کهن معماری ایران مجموعه ای بزرگ از معیارها و روش های طراحی کالبد و فرم بومی را به وجود آورده که متناسب با متغیرهای جغرافیایی، فرهنگی و معیشتی شکل گرفته اند. شناخت بوم، معماری بومی، فرم، اشتراکات معنایی و کارکردی این عوامل می تواند پیش زمینه ای قوی برای معماری حال حاضر ایجاد نماید؛ زیرا یکی از مسایل مهم زیستگاه های جوامع انسانی، نگرش به مسایل بوم آورد آن سرزمین است؛ و بدون نگرش به مسایل بومی و بوم آورد آن سرزمین و بدون در نظر گرفتن کم و کیف مسایل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اقلیمی هر بوم و سرزمین، برنامه ریزی برای آن مکان را با چالش های غیرقابل حل، روبه رو خواهد کرد. از طرفی، معماری بومی را نباید تنها به عنوان تاریخی از گذشتگان دانست؛ بلکه نیاز است با بازبینی درست از آن، سعی در بازگرداندن ویژگی های مثبت این معماری به دنیای معماری امروز را داشت. همگام با این مطالب، این پژوهش نیز به دنبال شناخت پتانسیل های معماری بومی جهت توسعه پایدار در معماری حال حاضر است. لذا در این نوشتار سعی براین است که عوامل تاثیرگذار بر فرم در معماری بومی تشریح شود. جهت حصول به این امر، در بخش نظری با ابزار مطالعات کتابخانه ای و با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی متون به ارایه چارچوب نظری پرداخته می شود؛ در بخش عملی نیز با تهیه پرسشنامه و مصاحبه با افراد صاحب نظر و به صورت موردی، چارچوب نظری مذکور در رابطه خانه های واقع در اقلیم سرد و کوهستانی، از طریق آزمون آماری و با استفاده از نرم افزار SPSS ارزیابی می گردد. در نهایت یافته های حاصل، با استفاده از استدلال منطقی مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرند و مشخص می شود که کدام عامل (عوامل) بیشترین تاثیرگذاری را در فرم معماری بومی خواهند داشت. نتایج حاصل نشان می دهد که از نظر صاحب نظران شاخص باورها و اعتقادات (فرهنگ-مذهب) با بیشترین میانگین (82/3) اولویت اول و شاخص اصول فیزیکی ساخت (مصالح-تکنیک) نیز با کمترین میانگین (44/3) پایین ترین اولویت را دارد و به طور کلی به ترتیب اهمیت، تمامی شاخص های اصلی یعنی باورها و اعتقادات، عوامل رفاهی، جغرافیای محل و اصول فیزیکی ساخت، از نظر تاثیرگذاری در فرم بناهای مسکونی دارای شرایط مطلوبی هستند.