پژوهشی در آیین دخمه گذاری زرتشتیان با تکیه بر مطالعه ساختار معماری دخمه های زرتشتی

بنابر آموزه های دین زرتشت و به منظور جلوگیری از آلودگی چهار عنصر مقدس آب، خاک، باد و آتش، می بایست اجساد درگذشتگان در فضای باز و بر بلندی کوه ها توسط جانوران گوشت خوار دریده شده و استخوان های آن ها پس از جمع آوری درون استودان (استخوان دان)، دفن گردد. این روش که معمول ترین سنت تدفین زرتشتیان در دوران اسلامی بوده است درون سازه های مدور روبازی که بر بلندی کوه ها ایجاد شده بودند صورت می پذیرفت. در منابع مکتوب، این سازه ها دخمه و آیین مزبور نیز دخمه گذاری نامیده شده است. علی رغم تحقیقات پراکنده ای که در خصوص آیین دخمه گذاری و دخمه های زرتشتی صورت گرفته است، همچنان پرسش های مهمی در خصوص پیشینه تاریخی این سنت و قدمت سازه های تدفینی مرتبط با آن و همچنین سیر تحول ویژگی های معماری دخمه های زرتشتی در طول ادوار مختلف تاریخی پابرجاست. ازاین روی، پژوهش پیش رو کوشیده است با بهره گیری از مطالعات اسنادی و میدانی و تفسیر و تحلیل یافته های این مطالعات با «رهیافت تاریخی» به ابهامات موجود در این زمینه پاسخ مناسبی دهد. بر اساس نتایج، با استناد بر منابع تاریخی و شواهد باستان شناختی، سنت عرضه اجساد درگذشتگان به جانوران گوشت خوار که از دوران هخامنشی در میان مغان رسمی معمول برای تدفین درگذشتگان بوده است، در طول دوران اشکانی- ساسانی و با استفاده از دخمه های مدور، میان زرتشتیان ایران عمومیت یافته است. در ادامه ی روند مذکور و طی دوران اسلامی، آیین دخمه گذاری و استفاده از دخمه های مدور، با ایجاد تغییر و تحولاتی در نحوه اجرای مراسم و اجزای معماری سازه های تدفینی مرتبط با آن، تا عصر حاضر نیز استمرار داشته است.