جنبه های بلاغی عنصر نحوی «ندا» در اشعار اخوان ثالث

ندا علاوه بر نقش نحوی در دستور زبان، مبحثی مهم در علم معانی است. علم معانی با سنجش کلام، میزان اثرگذاری آن را بر مخاطبان تعیین می کند. بنابراین، در این علم، به اغراض کاربرد ندا و جایگاه آن در بلاغت متن پرداخته می شود. از آنجا که علم معانی در بسیاری از مباحث، با شاخه های مختلف زبان شناسی، به ویژه صورت گرایی و نقش گرایی، قابل انطباق است، از ابزارهای این علوم نیز در تحلیل های این نوشتار استفاده شده است. در این مقاله به روش تحلیلی- توصیفی، مبحث جملات ندایی (خطابی) در آثار اخوان ثالث، شاعر برجسته و صاحب سبک معاصر و نقش عناصر و جنبه های مختلف آن، ازجمله تاخیر ندا، حذف ندا، تکرار در ندا، تلفیق جملات ندایی و انگیزشی و منادای نکره بررسی شد و تاثیرات مهم این عناصر بر بلاغت بسیاری از ابیات چهار مجموعه شعر او، زمستان، آخر شاهنامه، از این اوستا و سواحلی و خوزیات، مورد توجه قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان می دهد که اخوان ثالث با شناخت کامل از جنبه های زیبایی شناسی ادبیات فارسی و تسلط بر زبان، از همه امکانات آن، ازجمله عنصر ندا برای ابلاغ مفاهیم مورد نظر خود به طور کامل استفاده کرده و گاه ساخت های کم نظیری از نظر بلاغت آفریده است.