مولفه های مسکن مطلوب در تعامل با محیط زیست مبتنی بر اندیشه های اسلامی

محیط‏ زیست محل زندگی و تامین‏ کننده اصلی ‏ترین نیازهای انسان است. این در حالی است که مشکلات محیط‏ زیست امروزه به بحران جهانی تبدیل شده است. سرآغاز مشکلات زیست‏ محیطی را شاید بتوان انقلاب صنعتی و نیاز بیشتر به مسکن و گسترش شهرنشینی و به‏ تبع آن بهره‏ گیری بی ‏رویه از طبیعت دانست. با ورود مدرنیته به ایران و تقلید همه‏ جانبه از غرب، ایران نیز به عرصه ساخت‏ وسازهای بی‏ رویه و استفاده حداکثری از منابع طبیعی و به تبع آن تخریب محیط‏ زیست تبدیل شد. این در حالی است که در ایران پیشینه ‏ای غنی از اندیشه‏ های اسلامی وجود دارد و توجه به این اندیشه‏ ها می‏تواند راه گشای این مشکل باشد. مسئله مسکن و تبیین نقش رابطه سه‏ جانبه انسان، طبیعت و معماری از مهم‏ترین جنبه‏ های زندگی انسان است و این سوال مطرح می‏ باشد که دین اسلام چه معیارها و اصولی را برای دستیابی به مسکن مطلوب معرفی می‏ کند؟ بدین منظور در این مقاله با مطالعه اندیشه‏ های اسلام، نحوه دستیابی به مسکن مطلوب بررسی گردید و با استفاده از نظریه «داده‏ بنیاد متنی» معیارهای دستیابی به مسکن مطلوب اسلامی که در تعامل با محیط‏ زیست باشد، بررسی شد؛ و به منظور درک آنچه باید اتفاق بیفتد تا به اصول مسکن مطلوب دست یابیم، مقایسه‏ ای بین تفاوت‏های موجود بین معیارهای مسکن مطلوب اسلامی و مسکن معاصر در ایران صورت گرفت. نتایج تحقیق نشان می‏ دهد چهار اصل «وحدت‏ گرایی»، «تعادل»، «ارتباط با طبیعت» و «ایمان و تدین» اصول اساسی در دستیابی به تعامل با محیط هستند که باید در طراحی مسکن مد نظر قرار گیرند. همچنین در این مسیر، مدلی برای دست یابی به مسکن مطلوب اسلامی ارایه گردید. این مدل نشان می‏دهد که مسکن اسلامی می‏ تواند به بازگرداندن هویت به آثار معماری، کاهش آسیب به محیط‏ زیست و احیای فرهنگ اسلامی در عین بهبود روابط اجتماعی و توسعه اقتصادی کشور در زمینه‏ های مختلف از جمله بهره ‏وری انرژی و حفظ منابع طبیعی کمک کند.