بررسی پیکره بنیاد زایایی پیشوندهای اشتقاقی در گونه نوشتاری زبان فارسی معاصر

یکی از مباحث مورد توجه در ساخت واژه به طور عام و در فرایندهای واژه سازی به طور خاص مطالعه زایایی است. عمده صاحب نظران این حوزه، زایایی را یک مفهوم مدرج می دانند و آن را بر روی یک پیوستار تعریف می کنند. پژوهش حاضر به منظور پاسخ به سه پرسش زیر صورت می گیرد: 1. پیشوندهای مورد مطالعه در این پژوهش از حیث زایایی در چه مرتبه ای نسبت به هم قرار دارند؟، 2. کدام یک از پیشوندها حافظ مقوله و کدام یک تغییردهنده مقوله به شمار می‎روند؟ و 3. هر یک از پیشوندها به لحاظ سرنمونی به چه مقوله واژگانی متصل می شوند؟ برای انجام این مطالعه، ابتدا با استناد به آثاری که در آن ها پیشوندهای زبان فارسی معرفی و بررسی شده اند، 19 پیشوند اشتقاقی انتخاب شد. در مرحله بعد داده های پژوهش توسط نرم افزار انت کانک از پیکره 150 میلیون کلمه ای همشهری 2 استخراج شد و سپس برحسب شاخص زایایی سراسری باین (2009) و نظریه سرنمون رش (1975، 1977، 1978) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان دادند که پیشوند «-غیر» دارای بیش ترین و پیشوند «-بل» دارای کم ترین میزان زایایی است. برای پاسخ به پرسش های دوم و سوم نیز، هر پیشوند توسط آزمون آماری مجذور خی در نرم افزار اس پی اس اس به طور جداگانه بررسی شد و مشخص شد چه پیشوندهایی حافظ مقوله و چه پیشوندهایی تغییردهنده مقوله هستند. همچنین سرنمون مقوله درونداد هر یک از پیشوندها نیز مشخص شد.