یک ترم کاردرمانی به صورت مجازی گذشت: چه تجربیاتی از کووید 19 آموختیم؟

با ورود بیماری Covid-19 اساتید دانشگاه ها موظف شدند تا کلیه فعالیت های تدریس و ارزیابی دانشجویان را به صورت آنلاین برگزار نمایند. در نتیجه تمامی کلاس های تیوری و بخشی از کلاس های تیوری- عملی برای محیط آموزش مجازی (سامانه نوید) تطبیق داده شد. این اولین باری بود که برای کاردرمانی کلاس های آنلاین برگزار می شد و تجربیاتی برای اساتید و همچنین برای دانشجویان به همراه داشته است و بدون شک از دیدگاه سازمانی، هر دانشگاه به دنبال درک تجربه دانشجویی و کشف آن چه می تواند به عنوان یادگیری آنلاین در آینده حفظ شود، خواهد بود.از دیدگاه دانشجویان چنان چه تمامی دروس تیوری و تیوری- عملی در همان ساعات برنامه درسی که از قبل زمانبندی شده بود، به صورت آنلاین انجام می شد در مدیریت زمان و انگیزه آنان می توانست تاثیرگذار باشد.  در زمینه برگزاری واحدهای عملی به ویژه تکنیک های حرکت درمانی و مداخلات درمانی در اختلالات روان قطعا چنان چه ما قادر به برگزاری کلاس های شبیه سازی شده برای بیمار و انجام تمرینات و ارزیابی ها می بودیم درپیشبرد مهارت های بالینی دانشجویان موفق تر بودیم. به عنوان مثال یک کلاس آنلاین را با پنج اتاق تصور کنید. در هر اتاق یک بازیگر وجود دارد که یک بیمار شبیه سازی شده است. هر بیمار شبیه سازی شده در هر جلسه 20 دقیقه ای یک دانشجوی کاردرمانی ملاقات می کند. دانشجو موظف است ضمن انجام ارزیابی خود، برنامه درمانی همراه با استدلال بالینی را ارایه دهد. بی تردید برگزاری چنین نمونه ای نیاز به زیر ساخت های مناسب دارد(1). در دروسی از قبیل ارزیابی قدرت عضلانی هر چند وجود تصاویر در نحوه انجام ارزیابی مناسب است ولی فقدان وجود یک نرم افزار آموزشی و یا ویدیو تصویری کاملا مشهود بود.   در خصوص برگزاری واحدهای "کارآموزی در عرصه" نیز با توجه به استقبال کم خدمت گیرندگان بهتر است هر چه سریع تر به سمت کلاس های شبیه سازی شده یا استفاده ازخدمات سلامت از دور (Telehealth) و توانبخشی از دور (Telerehabilitation) حرکت نماییم(2، 3). چراکه با وجود پاندمی، توانخواه از حضور در کلینیک های توانبخشی امتناع ورزیده و از سوی دیگر نیز درمان چهره به چهره هم برای توانخواه و هم تراپیست حتی با رعایت پروتکل های بهداشتی ریسک بالایی خواهد داشت. آن چه در زمینه" کارآموزی های در عرصه" در آینده نیاز است که مطرح شود، استفاده از یادگیری ترکیبی (Blended Learning) می باشد که رویکردی ارجح به حساب می آید(4). از آن جایی که اکثر آموزش های" کارآموزی های در عرصه" دانشجویان در مراکز وابسته به بهزیستی صورت می پذیرد و با وجود بیماری Covid-19 مراکز بهزیستی نیز یا تعطیل اعلام شده اند یا موظفند با 10 درصد ظرفیت فعالیت نمایند، بنابراین ادغام آموزش آنلاین با آموزش حضوری و سنتی می تواند در افزایش مهارت و کفایت دانشجویان کاردرمانی موثر باشد(1). از آن جاکه این تغییرات در کاردرمانی در یک بازه زمانی کوتاه و تحت شرایط خاص انجام شده است باید برای تصمیم گیری در آینده، تاثیر محیط یادگیری و نتایج یادگیری را در نظر بگیریم، تا متوجه شویم که تعمیم پذیری برای دانشجویان کاردرمانی صورت پذیرفته است. از سویی دیگر باید در جهت از بین بردن نابرابری ها گام برداریم. به عنوان مثال دانشجویان کاردرمانی که به رایانه یا اینترنت درخانه دسترسی ندارند از آموزش محروم می شوند، این موضوع به ویژه در بحران Covid-19 هنگامی که اکثر گزینه های جایگزین برای دسترسی به رایانه و اینترنت در دسترس نباشد، مانند کتابخانه های عمومی، پردیس های دانشگاه یا کافی نت ها قابل توجه است. همچنین ممکن است دانشجویان کاردرمانی در این شرایط با چالش هایی چون مهارت های خود تنظیمی، مدیریت زمان و انگیزه مواجه شوند چرا که با وجود تعطیلات زیاد، روتین ها و برنامه ریزی ها دچار مشکل خواهد شد و به نوعی جدایی و دوری از درس پدیدار می گردد. چالش هایی از قبیل سواد فناوری و شایستگی، کفایت تکنولوژیکی و پیچیدگی تکنولوژیکی برای دانشجوی کاردرمانی و نیز اساتید کاردرمانی از نکات مهم است(5). زیرا هر اندازه شناخت و مهارت استفاده از تکنولوژی بیش تر باشد علاوه بر افزایش رغبت به آموزش مجازی، استفاده از انواع نرم افزارهای آموزش مجازی بیش تر و به دنبال آن ارایه محتواهای آموزشی نیز بهتر خواهد بود. در پایان، آموزش کاردرمانی در دوره ای به صورت مجازی پیش رفته است. اساتید و دانشجویان کاردرمانی نشان داده اند که می توانند دوره ها و برنامه ها را با قالب مجازی و آنلاین تطبیق دهند و بدون شک هر دو گروه مهارت های قابل انتقال را در این محیط کسب کرده و خواهند کرد و این امر در صورتی محقق می شود که مطالب بیان شده فوق و زیرساخت های لازم فراهم شود. شاید لازم است تغییراتی در کوریکولوم های آموزشی ایجاد گردد و یا کوریکولوم های آموزش مجازی برای کاردرمانی طراحی شود. همچنین در خصوص دروس عملی، طراحی و ساخت نرم افزارها و ویدیوهای بومی سازی شده می تواند بسیار کمک کننده باشد. با این حال، لازم است به یاد داشته باشید که این تغییر به صورت بسیار سریع اتفاق افتاد، بنابراین لازم است در آموزش، رویکرد مبتنی بر شواهد را در پیش بگیریم، چرا که امکان آموزش عملی وکسب مهارت برای دانشجو در چنین شرایطی با کاستی هایی مواجه است. تحقیقات متعددی لازم است تا مشخص شود چه مولفه های مجازی و آنلاینی می تواند درحمایت از پیشرفت دانش، مهارت ها و کفایت های بالینی در کاردرمانی موثر باشد. از بیماری Covid-19آموختیم باید انعطاف پذیرباشیم و هر چه سریع تر باید به سمت توانبخشی از دور حرکت نماییم.