ارزیابی ویژگیهای هیدروژئوشیمیایی و روند تکاملی آب های زیرزمینی دشت جاجرم، شمال شرق ایران

دشت جاجرم در استان خراسان شمالی و به لحاظ منطقه بندی ساختاری در شمال حوضه کویر مرکزی و در جنوب سلسله جبال البرز واقع شده است. هدف از این مطالعه بررسی عوامل موثر در روند تکاملی و ویژگی های هیدروژیوشیمیایی منابع آبی دشت جاجرم بود. جهت دست یابی به این هدف، 20 نمونه آب از چاه های دشت برداشت و پارامترهای فیزیکی از قبیل pH، T.D.S، EC و شوری در محل نمونه برداری در منطقه توسط مولتی متر اندازه گیری شد. علاوه بر این ویژگی های شیمیایی آب های سطحی ورودی دشت نیز ارزیابی شد. آنالیز هیدروژیوشیمیایی داده ها در آزمایشگاه به روش پلاسمای القایی صورت گرفت و تجزیه وتحلیل های آماری و مدل سازی در محیط نرم افزارهای Chemistry و AqQA انجام شد. بر اساس نمودار پایپر تیپ اغلب آب های زیرزمینی در این دشت جزو رخساره سدیک و تیپ کلروره بوده و در برخی نمونه ها نیز رخساره سدیک و تیپ سولفاته می باشد. بررسی آنالیزهای شیمیایی آب های وارده به آبخوان دشت جاجرمنشان داد که منابع تامین کننده یون های وارده به دشت جاجرم متاثر از لیتولوژی سنگ ها و رسوباتی بود که در معرض هوازدگی به مدت طولانی قرار داشتند طوریکه آب های دشت، به دلیل عبور از سازندهای تبخیری آواری دوران سوم (تشکیلات مارنی، گچی نمکی و آهک مارنی)، آن ها را حل نموده و باعث افزایش نسبت Cl+SO4>HCO شده است. یافته ها نشان داد، وجود سنگ ها و کانی های کربناته (کلسیت)، سولفاته (ژیپس) و سیلیکاته (توف و سنگ آذر آواری) در مسیر عبور آب باعث شده است تا نسبت های Ca>CO3 و Ca+Mg>CO3 به وجود آید. بر اساس محاسبات انجام شده، مشخص شد که روند تکاملی نمونه های آبی در این دشت در صورت عدم مدیریت صحیح به سمت ایجاد نسبت SO4>Mg پیش خواهند رفت که احتمالا باعث تشکیل کربنات های سدیم دار و هالیت در آینده خواهد شد و همچنین در انتها باعث بالا رفتن EC و به وجودآمدن شوره زار در دشت جاجرم خواهد شد.