ذال معجمه در گویش محله ناساگ شهر گراش

در طول عمر زبان فارسی، از «فارسی باستان» گرفته تا «فارسی دری»، تبدیل حروف به یکدیگر بارها رخ داده است. یکی از این تغییرات تکاملی، تبدیل حرف «ت» به «ذ» و سپس به «د» است. به این «ذال» که مخصوص واژه ‏های فارسی است، اصطلاحا «ذال معجمه» یا «ذال فارسی» گفته می‏شود. برای تلفظ ذال و دال این قاعده‏ وجود داشته که اگر ماقبل آن ساکن و غیر حرف «عله» (واو، الف، ی) باشد، «دال» و در غیر این صورت «ذال» تلفظ می‏شده است. در این پژوهش نشان داده شده که ذال معجمه در واژه‏های فراوانی از گویش محله ناساگ گراش (و همچنین در گویش لمزانی) وجود دارد. علاوه بر آن نشان داده شد که اگرچه در اغلب موارد، ذال فارسی در میانه یا آخر واژه ‏ها قرار گرفته و حرف ماقبل، دارای حرکت است، اما می‏توان واژه ‏هایی یافت که ذال معجم پس از حرف ساکن قرار گرفته است. این یافته ‏ها با قاعده‎ای که برای ذال معجمه بیان شد، همخوان نیست.