اتنوفارماکولوژی، کمیت و کیفیت اسانس گل و برگ گیاه دارویی چای کوهی (Stachys lavandulifolia Vahl.) در رویشگاه های استان های سمنان، خراسان شمالی و رضوی

چای کوهی یکی از گیاهان دارویی می باشد که در مناطق مختلف ایران رویش دارد. از دم کرده گل ها و برگ های این گیاه در ناراحتی های معده و نیز به عنوان آرام بخش در رفع بی خوابی و اضطراب استفاده می گردد. به منظور بررسی اسانس گل و برگ این گیاه در چهار رویشگاه (ارتفاعات مشهد، نیشابور، قوچان و شاهرود)، تحقیقی بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار صورت پذیرفت. اطلاعات اتنوفارماکولوژی از مردم محلی بدست آمده و نمونه های گیاهی در بهار 1393 در زمان گلدهی، از رویشگاه های مذکور جمع آوری گردید. نمونه های گل و برگ خشک به وسیله دستگاه کلونجر و تقطیر با آب، اسانس گیری و درصد و عملکرد اسانس هر نمونه تعیین و ترکیبات متشکله اسانس های حاصله توسط دستگاه GC/MS آنالیز شد. نتایج اتنوفارماکولوژی نشان داد نام های محلی آن در رویشگاه ها متفاوت است ولی کاربرد عمومی به عنوان آرام بخش می باشد. نتایج نشان داد بیشترین عملکرد، درصد اسانس و وزن خشک مربوط به نمونه برگ در مشهد و وزن خشک گل نیز بیشتر از وزن خشک برگ بود. بیشترین ترکیب در اسانس گل با 72 ترکیب مربوط به نیشابور و در اسانس برگ با 82 ترکیب مربوط به رویشگاه قوچان بود که در بالاترین مقادیر به ترتیب 692/92 و 818/96 وزن اسانس را به خود اختصاص داده بودند. بیشترین میزان ترکیبات اصلی اسانس اعم از بتا-پینن ، بتافلاندرن، کاریوفیلن مربوط به اکوتیپ شاهرود و اسپاتولنول و آلفاتوجن به ترتیب مربوط به قوچان و مشهد بود که میزان این ترکیبات در برگ بیشتر از گل می باشد که بهترین  کیفیت اسانس را می توان از رویشگاه های مشهد و قوچان بدست آورد.