ژئوشیمی و اسپکتروسکوپی رامان آگات های سه قلعه، شمال غرب بیرجند (ایران مرکزی)

آگات های منطقه سه قلعه در 120 کیلومتری شمال غرب بیرجند واقع شده است و بخشی از پهنه ساختاری ایران مرکزی محسوب می شوند. این آگات ها اغلب از نوع ژیود به رنگ های سفید، سبز و زرد (با قطر کمتر از 20 سانتی متر) بوده و در سنگ های آتشفشانی از نوع توف، بازالت و آندزیت به سن ایوسن تا الیگوسن مشاهده می شوند. مشاهدات میکروسکوپ پلاریزان و اسپکتروسکوپی رامان آشکار کرد که آگات های منطقه سه قلعه اساسا از لایه های کلسدونی، موگانیت (با پیک cm-1 501) و کوارتزین (با پیک cm-1 464) تشکیل شده اند. وجود موگانیت و کوارتزین در این نمونه ها بیانگر تشکیل آگات ها در محیط خشک و غنی از مواد قلیایی و سولفات است که این امر با همراهی کلسیت در آنها تایید می شود. نتایج تجزیه ژیوشیمیایی این آگات ها نشان می دهد که آنها دارای مقادیر SiO2 بین 78/95 تا 9/98 درصد وزنی با مقادیر جزیی CaO، Fe2O3، Al2O3 وNa2O هستند. در نمودار های نرمالیزه شده نسبت به کندریت و گوشته اولیه، این آگات ها شیب منفی ملایمی نشان می دهند و مقدار عناصر آنها کمتر از سنگ های آتشفشانی میزبان است. فراوانی عنصر U در آنها برابر یا حتی در آگات های قرمز بیشتر از سنگ های میزبان است. دلیل این امر آزاد شدن همگام عناصر Si و U ناشی از دگرسانی سنگ های میزبان و به دنبال آن تبدیل U به یون uranyl و تشکیل پیوند با سطح تترایدرهای سیلیس است. شباهت در طرح های عناصر کمیاب آگات ها و سنگ های آتشفشانی نشان می دهد که این عناصر توسط گردش سیالات در طول دگرسانی هم زمان و/یا پس از فعالیت آتشفشانی تحرک پیدا کرده اند و سبب تشکیل آگات های منطقه سه قلعه شده اند.