کاربرد آزمون ساختارمند عینی در ارزشیابی مهارت و عملکرد دوره کارآموزی دانشجویان بهداشت عمومی: معرفی یک رویکرد ارزشیابی عینی

مراقبت های بهداشتی اولیه (Primary Health Care) اساس بزرگ ترین سیستم های ارایه خدمات سلامت را تشکیل می دهند [1] با وجود پیشرفت های زیاد در  خدمات بهداشتی، کیفیت  خدمات بهداشتی اولیه هم چنان مورد تردید قرار دارد. بهبود کیفیت آموزش کنندگان خدمات سلامت می تواند در ارتقای کیفیت خدمات تاثیر گذار باشد [2]. یکی از عوامل تعیین کننده آموزش، کیفیت ارزشیابی دانش آموختگان است، به صورتی که اگر ارزشیابی، محدود به سطوح پایین حیطه شناختی مانند به یاد آوردن باشد، یادگیری ایجاد شده هم، سطحی و فاقد کارآیی است [3]. بنابراین، لازم است ارایه کنندگان خدمات بهداشتی اولیه، با استفاده از روش های عینی و استاندارد مورد ارزیابی قرار گیرند [4]. بررسی شواهد نشان می دهد که ارزیابی گروه های ارایه کننده خدمات بهداشتی، بیش تر با استفاده از روش های تیوری صورت گرفته است [5]. مراقبین سلامت، به عنوان سطح اول ارایه خدمات بهداشتی اولیه، وظیفه ارایه خدمات سلامت به گروه هایی از قبیل مادران باردار، کودکان، سالمندان و هم چنین حفظ و ارتقای سلامت جامعه را بر عهده دارند. با این حال بر اساس برخی مطالعات، مهارت ها و عملکردهای این گروه به طور عینی و دقیق مورد ارزیابی قرار نمی گیرد [6]. آزمون های ساختار مند عینی از جمله آزمون های استاندارد و پذیرفته شده در آموزش پزشکی هستند که مجموعه ای از مهارت ها با استفاده از یک ساختار از قبل تعیین شده مورد مشاهده قرار گرفته و نمره گذاری می شود. از مزایای این آزمون ها، روایی و پایایی بالا و کاهش سوءگیری می باشد [7]. اگر چه از این روش در ارزشیابی گروه های پرستاری و پزشکی به طور متعدد استفاده شده است، اما به ندرت در سنجش مهارت های ارایه کنندگان خدمات بهداشتی اولیه از این آزمون ها استفاده شده است. برای اولین بار در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، جهت ارزیابی مهارت های اساسی فراگیران رشته بهداشت از آزمون ساختارمند عینی بررسی عملکرد و مهارت ((OSCE/OSPE Objective Structured Clinical/ Practical Examination استفاده شد. این آزمون در بهمن ماه 1398، جهت ارزیابی مهارت های پایان دوره کارشناسی بهداشت عمومی در محل برگزاری آزمون های بالینی دانشگاه اجرا شد. از آنجایی که تجارب انجام شده در این زمینه محدود بوده، مهارت های اساسی و ضروری، با استفاده از روش های مختلف نیازسنجی تدوین و با استفاده از چک لیست با توجه به دستورالعمل وزارت بهداشت مورد ارزیابی قرار گرفت. در این ارزیابی با توجه به اهداف و حیطه فعالیت این گروه، مهارت های اجرای صحیح واکسیناسیون، کنترل صحیح فشار خون، مراقبت از سالمند بر اساس سامانه سیب، ارایه مشاوره تغذیه به گروه سنی نوجوان و جوان، آموزش لازم در مورد مکمل ها، مراقبت دوران بارداری و پایش سلامت آب، در قالب هفت ایستگاه مورد ارزیابی و پایش قرار گرفت. مهارت های عملکردی از قبیل ارتباط صحیح و آموزش موثر، در مواجهه با یک مددجوی آموزش دیده شده مورد ارزیابی قرار گرفت. اگر چه بازخورد اکثریت دانشجویان و مربیان، در مورد توانایی این آزمون در سنجش مهارت های اساسی در ارایه خدمات PHC مثبت بود، اما با توجه به جدید بودن، این آزمون با محدودیت هایی از جمله استرس دانشجویان و عدم امکان سنجش همه مهارت های ضروری همراه بود. بنابراین پیشنهاد می گردد در برنامه درسی طراحی شده و در حال اجرای فراگیران ارایه کننده خدمات سلامت جامعه، ارزیابی دقیق نحوه ارایه خدمات سلامت مورد توجه بیش تری قرار گیرد. امید است با طراحی آزمون های دقیق تر و استاندارد، که می تواند در نحوه آموزش بالینی این گروه ها هم تحول مثبتی ایجاد کند، شاهد ارتقاء خدمات سلامت جامعه باشیم.