مفهوم، مصادیق و کارکرد قیاسی پیر و ترکیبهای آن در دیوان سنایی غزنوی و عطار نیشابوری

یکی از ابعاد لاینفک ادبیات عرفانی بحث توصیف پیران وارسته و خلوت نشینی است که مردمان را به قطع تعلق و دلبستگی از عالم صورت و پیوستن به جهان معنا فرا میخوانند و در سایه دلسوزیهای بدون چشمداشت آنان، مس وجود سالکان نوسفر به طلای ناب مبدل میگردد. اگرچه در سیر تفکر عرفانی بر نقش پیران و مشایخ همواره تاکید شده است اما نظر عرفان نسبت به پیران و مشایخ الزاما یکسان نبوده و این مفهوم نیز چون سایر مفاهیم عرفانی مسیر تکاملی را طی نموده و روزبه روز به سوی پختگی و درک درستتر آن پیش رفته است؛ لذا شناخت و تبیین نگاه عارفان مختلف بویژه نگاه و اندیشه سنایی و عطار به عنوان سرایندگان برجسته ادبیات عرفانی نسبت به این موضوع اهمیت ویژه ای دارد. در آثار عرفانی سنایی و عطار، از جمله دیوان اشعارشان، سیمای درخشان پیران و مشایخی به عنوان راهنمایان طریقت جلوه گر است که همواره در تمامی مراحل سلوک به راهنمایی سالک میپردازند.یکی از ابعاد قابل بررسی در دیوان پیر غزنه و شیخ صاحبدل نیشابور که در لابلای پرده برداشتن از ویژگیهای ظاهری و معنوی پیران دلباخته عرصه وصال بدان اشاره شده، بحث تعابیر و مصادیقی است که دو سراینده در راستای معرفی پیران از آنها بهره برده اند. این دو، گاه از تعابیری نظیر شیخ، رند، ساقی، رهبر، مراد و مقتدا، صوفی، زاهد، شاه خرابات، تشنگان کمال، راسخان دین، صایمان نهار، قایمان لیل و... بهره میگیرند و گاه پیر فرزانه روحانی را به نام انبیا واولیای الهی نظیر پیامبر(ص)، خضر(ع)، عیسی و نوح(ع)، سلیمان و ابراهیم(ع) و حضرت علی(ع)گره میزنند که وجود معنویشان شفابخش بیماردلان و مایه اطمینان و آرامش سالکان عرصه وصال است. این پژوهش درصدد است تا به شیوه توصیفی-تحلیلی و از طریق واکاوی دقیق دیوان این دو، به بررسی مفهوم، مصادیق وکاکردهای پیر بپردازد.