بررسی ارتباط میان فاکتورهای انسانی و سازمانی در حوادث شغلی با استفاده از رویکرد شبکه بیزین: مطالعه موردی حوادث صنعت معدن

اعمال ناایمن جزء اصلی ترین عوامل بروز حوادث رخ داده در صنایع می باشند. با این وجود نسبت دادن بروز حوادث به اعمال ناایمن بدون در نظر گرفتن چرایی ایجاد آنها نمی تواند کمک قابل توجهی در پیش گیری از حوادث داشته باشد. تلاش برای شناسایی فاکتورهای تاثیر گذار سازمانی و نظارتی در بوجود آمدن اعمال ناایمن و همچنین تعیین اثرات متقابل بین این فاکتورها می تواند مدیریت را جهت اختصاص استراتژی های کنترلی مناسب بمنظور کاهش حوادث یاری نماید. هدف مطالعه حاضر تلفیق چارچوب "تجزیه و تحلیل فاکتورهای انسانی و طبقه بندی سیستم" و شبکه های بیزین بمنظور شناسایی فاکتورهای مختلف در بروز اعمال ناایمن و تعیین ارتباطات و تعاملات میان فاکتورهای شناسایی شده جهت ارایه استراتژی های مداخله ای مناسب برای پیشگیری از حوادث در آینده می باشد.

ابتدا حوادث رخ داده در یک مجتمع بزرگ معدن سنگ آهن واقع در جنوب کشور در یک دوره 5 ساله جمع آوری و سپس مهمترین حوادث غربال شد. با استفاده از یک تیم آنالیز حادثه و براساس چارچوب تجزیه و تحلیل فاکتورهای انسانی و طبقه بندی سیستم تمامی عوامل علی در هر حادثه شناسایی شد. در مجموع داده های آنالیز حادثه مربوط به 250 حادثه شغلی جمع آوری و پایگاه داده ایجاد شد. شبکه بیزین با الهام از چارچوب سلسه مراتبی تجزیه و تحلیل فاکتورهای انسانی و طبقه بندی سیستم ایجاد شد و با استفاده از الگوریتم امیدریاضی-بیشینه سازی و پایگاه داده آموزش داده شد. بمنظور تعیین فاکتورهای با بیشترین تاثیر در ایجاد اعمال ناایمن از رویکرد اطلاعات متقابل استفاده و آنالیز حساسیت انجام شد.

نتایج این مطلعه نشان داد که در سطح اعمال ناایمن، خطاهای مبتنی بر مهارت و در میان فاکتورهای علیتی که منجر به ایجاد اعمال ناایمن می شوند، فاکتورهای محیطی و طراحی نامناسب عملیات دارای بیشترین احتمال پیشین بودند. آنالیز حساسیت نشان داد که فاکتورهای محیطی از سطح 2، طراحی نامناسب عملیات از سطح 3 و فرایند های سازمانی از سطح 4  تجزیه و تحلیل فاکتورهای انسانی و طبقه بندی سیستم بیشترین تاثیر را در بروز اعمال ناایمن دارند. بر اساس آنالیزهای صورت گرفته استراتژی هایی جهت کاهش اعمال ناایمن کارکنان ارایه گردید.

نتایج این مطالعه نشان داد که فاکتورهای محیطی و طراحی نامناسب عملیات دارای بیشترین تاثیر در بروز اعمال ناایمن هستند. اگرچه تاثیرات سازمانی به عنوان عوامل غیرمستقیم در بروز اعمال ناایمن نقش دارند ولی توجه به مرتفع نمودن نقایص در این سطح می تواند در کاهش حوادث موثر باشد.