آشنایی با حیات الحیوان دمیری، به مثابه منبعی کمکی در شناخت داروهای حیوانی

علم الحیوان (دانش جانورشناسی) در طبقه‏بندی علوم، از بخش‏های فرعی حکمت طبیعی به‏شمار رفته است. مسلمانان در این حوزه آثاری از جنبه‏های مختلف فقهی، تفسیری، لغوی، ادبی و عرفانی به‏رشته تحریر درآورده‏اند. در متون جانورشناسی، انواع موضوعات علمی بررسی و مطالعه شده است. یکی از محورهای علمی که نویسندگان دانش جانورشناسی به آن پرداخته‏اند، مبحث فواید و خواص درمانی اعضای بدن جانداران است. در پیشینه تاریخی دانش داروسازی و داروشناسی، داروهای کاربردی با پایه گیاهی، حیوانی و معدنی بوده‏اند. بر اساس گزارش‏های تاریخی همواره بخش قابل توجهی از داروهای مورد استفاده، از اجزاء بدن حیوانات تهیه می‏شد. از این‏رو، بخشی از متون جانورشناسی به کارکرد و ویژگی‏های درمانی داروهای حیوانی اختصاص دارد. کتاب «حیات الحیوان» نوشته کمال‏الدین دمیری (م :808ق) در زمره آثار ادبی است که از مفصل‏ترین و مهم‏ترین متون تولیدی در حوزه جانورشناسی به‏شمار می‏رود.

مواد و روش‏ها:

مسئله اصلی پژوهش حاضر که با رویکرد توصیفی نوشته شده، ضمن معرفی و بازخوانی کتاب «حیات الحیوان» دمیری، به جایگاه داروهای حیوانی در این دست‏نوشته پرداخته است.

یافته‏ ها:

یافته‏های نوشتار پیش‏رو نشان می‏دهد محورهای اصلی این اثر بیان کارکرد و ویژگی‏های درمانی جانوران گوناگون اعم از حیوانات اهلی و وحشی، پرندگان، آبزیان و حشرات و اثربخشی بافت و اعضای بیرونی و درونی آنها در معالجه انواع بیماری‏هاست. استعمال دارو به شیوه‏های مختلف (خوردنی، استنشاقی و...) توصیه شده است.

نتیجه‏ گیری:

در سنت داروسازی مسلمانان ادویه حیوانی یکی از انواع پایه دارویی بوده که در معالجات بیماری‏ها تجویز می‏شده‏ است. شناخت و خواص جانوران در آثار متعدد علمی آمده است؛ چنانکه «حیات الحیوان» دمیری که در حوزه جانورشناسی نوشته شده، حاوی نکاتی ارزنده در زمینه دانش داروسازی و داروشناسی است.