زبان و حوزه اعتبار تمدنی جهان اسلام

در سه دهه اخیر سطح تحلیل تمدنی در  در روابط بین ‎الملل ظهور یافته و سبب تولد مسیله‎ های جدیدی در این حوزه مطالعاتی شده است. از جمله مسیله‎ های نوپدید بازخوانی نقش تمدنی زبان به عنوان یک متغیر فعال در روابط بین ‎الملل است. در این قلمرو توانمندی زبان برای کنشگری در قدرت ‎سازی، ایجاد موازنه و رقابت، ایجاد ارتباط و همکاری و همگرایی مورد توجه قرار می‎ گیرد. در پژوهش حاضر به این پرسش پاسخ داده می ‎شود که بر اساس تجربه زیسته مسلمانان، زبان در روابط تمدنی (حوزه جهان اسلام) و برون تمدنی (جهان اسلام و سایر تمدن‎ها) ایفا نموده است؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که: نقش زبان در تمدن اسلامی ایجاد «حوزه اعتبار تمدنی» بوده است. این نقش هم در گستره درون تمدنی و هم در روابط با محیط بیرونی (به ویژه در  روابط بین ‎الملل در دو سده اخیر) محقق شده است.  حوزه اعتبار تمدنی کارکردهای زبان در ایجاد فهم بین‎ الاذهانی در تمدن اسلامی در عین تکثر زبانی، تسهیل ارتباطات علمی در درون امت اسلامی، قرار گرفتن در کانون مواجهه و رقابت با تمدن غربی در سده اخیر، مهمترین شواهدی است که در این بررسی مورد بازخوانی قرار می ‎گیرند. بازخوانی عناصر تمدنی و متغیرهای کلیدی در تمدن اسلامی یا در تجربه زیسته مسلمانان این امکان را فراهم می‎آورد که فهم روشن‎تری از ارتباط بین عناصر و فرایند تولید و بازتولید تمدن اسلامی به دست آوریم. با تبیین این روابط می ‎توانیم به قواعد تمدن ‎سازی و یا نحوه بهره‎ برداری از عناصر تمدنی در دوره معاصر بیاندیشیم.