ارزیابی دامنه صفات زراعی نخود (Cicer arietinum L.) دیم در مناطق سرد کشور

معرفی ارقام سازگار با مناطق مختلف و دارای صفات برجسته زراعی از اهم اولویت های به نژادگران نخود دیم به شمار می آید. برای تعیین حد و حدود بهینه صفات زراعی نخود دیم، بانک اطلاعاتی با بیش از 8000 ژنوتیپ از ایستگاه های تحقیقات کشاورزی دیم مناطق سرد (مراغه، کردستان، زنجان، ارومیه و اردبیل) به مدت 20 سال (1395-1375) جمع آوری شد. حد و حدود بهینه تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، طول دوره پرشدن دانه، ارتفاع بوته و وزن100دانه با استفاده از روش های خطوط مرزی و میانگین گیری از جامعه دارای عملکرد بالا تعیین شد. نتایچ نشان داد حد بهینه ارتفاع گیاه، وزن100دانه، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و طول دوره پرشدن دانه با خطوط مرزی به ترتیب 8/29 سانتی متر، 0/34 گرم، 2/56 روز برای کشت بهاری و 2/89 روز برای کشت پاییزی، 4/89 برای کشت بهاری و 8/120 روز برای کشت پاییزی و 1/33 روز و با روش میانگین گیری از جامعه دارای عملکرد بالا به ترتیب 2/30 سانتی متر، 0/36 گرم، 6/75 روز، 8/108 روز و 7/37 روز می باشد. برای صفت وزن100دانه و ارتفاع گیاه تفاوت دو روش، کم اما برای سه صفت دیگر تاحدودی زیاد بود. تجزیه به مولفه های اصلی مهم ترین صفات را برای گزینش ارقام نخود دیم، تعداد روز تا گلدهی و تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و در مرتبه بعد ارتفاع گیاه تشخیص داد. با توجه به دقت بالا در برآورد حد و حدود بهینه صفات و انطباق بیشتر نتایج آن با ارقام معرفی شده، استفاده از خطوط مرزی مناسب تر است.