روند شکل گیری و دگرگونی ساختار کالبدی-فضایی شوشتر در عصر ساسانی و دوره انتقال از ساسانی به اسلامی

شوشتر با داشتن محوطه‌های بسیار از دوران پیش ‌از تاریخ تا دوران اسلامی همواره یک حوزه جغرافیایی با غنای فرهنگی بالا محسوب می‌شده است. در این میان مطالعه بافت تاریخی شهر شوشتر در بازسازی فرایند زندگی اجتماعی ساکنان گذشته، شناسایی شاخص‌های معماری دوران مختلف و بررسی روند توسعه شهر اهمیت ویژه‌ای دارد. پژوهش حاضر در نبود امکان کاوش‌های هدفمند باستان‌شناختی به روشی توصیفی-تطبیقی-تحلیلی با تکیه بر مستندات باستان‌شناختی و مطالعات کتابخانه‌ای درصدد پاسخ به چگونگی شکل‌گیری، توسعه و تحولات شهری شوشتر در دوره ساسانی و دوران گذار از عصر ساسانیان به دوران اسلامی است. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش وجود آثار باستان‌شناختی از جمله تاسیساتی جهت بهره‌برداری از آب کارون که عمدتا به دوره ساسانی تعلق دارند، ضرورت ایجاد استقرارهایی را در این منطقه فراهم آورده است؛ از این‌رو احتمالا شوشتر در اوایل دوره ساسانی متشکل از چند استقرار جدا از هم بوده که بعدها در نتیجه گسترش فضاها به صورت شهری مستقل ظهور یافته است. هسته‌ اولیه شهر به علت شرایط مساعد زیستی، بدون نظارت نهاد حکومت شکل گرفته و بعدها با نظارت این نهاد از طریق مهاجرات افراد و گسترش زمینه‌های اقتصادی، توسعه یافته است. با ورود اسلام همانند روند حاکم بر ساختار شهری اکثر شهرهای ساسانی، ربض شهر در مقایسه با شارستان، اهمیت بیش‌تری می‌یابد؛ بر همین اساس مسجد جامع در خارج از هسته‌ اولیه شهر در مکانی که ظرفیت لازم برای توسعه شهری نداشت، ساخته می‌شود و بازاری در امتداد مسیر مسجد تا دروازه شادروان شکل می‌گیرد.