بررسی راهکارهای ارتقای فضای باز مدارس ابتدایی دخترانه از نگاه دانش آموزان (نمونه موردی: شهر تبریز)

پیشینه و اهداف:

 تحقیقات نشان می دهد حضور دانش آموزان در طبیعت و فضای باز موجب کاهش استرس، افزایش جنب و جوش و تحرک، بالا رفتن تمرکز و... می شود. لذا نباید کودکان را از نعمت حضور در این محیط محروم کرد. امروزه با توجه به افزایش ساخت و ساز در ایران و توسعه فرهنگ آپارتمان نشینی حیاط خانه ها کوچکتر و در بیشتر موارد غیرقابل استفاده شده است و جای خود را به تراس در هر واحد آپارتمانی داده است. این موضوع باعث شده تا ارتباط کودک با طبیعت و محیط های طبیعی محدودشودواز آنجایی که بعد از محیط خانه، اکثر اوقات کودکان در مدرسه سپری می شود، حیاط مدرسه می تواند محل مناسبی برای حضور در طبیعت را برای شان فراهم کند. گذران وقت در حیاط مدرسه اعم از اینک هدر فرصت های تفریحی باشد یا آموزشی می تواند کمبود ارتباط کودکان با فضای باز را تا حدودی جبران کند. حیاط مدرسه به عنوان بخشی از فضای فیزیکی مدرسه دارای ویژگی هایی است که می تواند تاثیرات قابل توجهی در افزایش میزان یادگیری، رشد و پرورش دانش آموزان داشته باشد. از آنجا که در چند دهه اخیر در اکثر مدارس ساخته شده در ایران توجه به حیاط مدارس مورد غفلت واقع شده است، ضرورت توجه به این موضوع را بیان می کند.لذا پژوهش حاضر در پی تاکید ر اهمیت فضای باز مدارس، جهت بهبود شرایط فعلی با توجه به نیازهای دانش آموزان به عنوان بهره برداران اصلی است.

در راستای دستیابی به این اهداف، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی، به بررسی 8 مدرسه ابتدایی دخترانه با روش انتخاب تصادفی در شهر تبریز پرداخته شد. در این مقاله سعی شده از روش های مشارکتی مانند نقاشی و نگارش، مصاحبه با دانش آموزان در مورد خواسته هایشان از حیاط مدرسه استفاده شود. در مجموع از 280 دانش آموز مصاحبه بعمل آمد و نقاشی هایشان مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات بدست آمده در نرم افزار 11MAXQDA کدگذاری شده و میزان اهمیت دادن دانش آموزان به هر کدام از داده ها مشخص گردید و در نهایت برای ارزیابی رضایتمندی آنان از آزمونtزوجی و ویلکاکسون (Wilcoxon) در نرم افزار SPSS استفاده شد.

نتایج نشان می دهد تفاوت معنی داری بین وضعیت حیاط مدرسه با وضعیت ایده آل شان وجود دارد. در نهایت پیشنهادهایی در راستای ارتقای کیفیت حیاط مدارس ارایه گردید که برخی از آنها عبارتند از: افزایش ارتباط بین فضاهای باز و بسته، حوزه بندی عملکردها، استفاده از مصالح انعطاف پذیر با رنگ های شاد در کف و جداره، استفاده از مبلمان های متحرک و سبک.

با توجه به پژوهش های صورت گرفته و یافته های تحقیق می توان نتیجه گرفت که محیط اطراف کودکان می تواند به صورت عامل بازدارنده و یا عامل تسهیل کننده در یادگیری، رشد و پرورش آنان عمل کند. میزان یادگیری و رشد کودک هنگام پیوند وی با محیط و ارتباط کودک با فضای باز و طبیعت بیشتر می شود. لذا باید با ایجاد محیطی مناسب و مطابق با نظر آنان تمایل کودکان به حضور در محیط را افزایش داد. عامل کلیدی در طراحی قادر بودن کودکان به خلق محیط های یادگیری خودشان است، نه اینکه در محیطی قرار بگیرند که همه چیز از قبل برای آنها از پیش تعیین شده باشد. در پاسخ به سوال اول تحقیق می توان به افزایش وسایل ورزشی و توجه به کیفیت و رعایت مقیاس با 97% و افزایش سبزینگی با 96% اشاره کرد که بیشترین سهم را در میان خواسته های دانش آموزان دارند. در پاسخ به دیگر سوالات تحقیق باید گفت که میان خواسته های آنان از حیاط مدرسه با شرایط فعلی تفاوت وجود دارد که با راهکار های پیشنهاد شده در این تحقیق می توان به خواسته های آنان جهت رسیدن به شرایط ایده آل نزدیک شد.