اصول طراحی فضاهای باز دانشگاهی بر اساس مدل سرزندگی و ارتقاء آموزش

پیشینه و اهداف:

 امروزه مسئله الگوهای یاددهی و یادگیری و فعالیت های گروهی از مسایل مورد توجه حوزه های مرتبط با آموزش در دانشگاه ها می باشد. چگونگی دستیابی به الگوهای یاددهی ویادگیری جایگاه ویژه ای در میان صاحب نظران علوم کسب نموده است. در سال های اخیر با توجه به رشد روز افزون و وسعت تغییرات روش های آموزشی، سازگار نمودن بستر یادگیری با تمامی جوانب نیازهای یادگیرنده، در کانون توجه متخصصین آموزش قرار گرفته است. چرا که محیط فیزیکی به سبب ساختار خود می تواند تعاملات و در پی آن فرآیند یادگیری را تقویت و یا تضعیف نماید .از آنجا که تعاملات مداوم انسان ها با یکدیگر و با منابع محیطی و الگوی یادگیرنده- محوری جوهره نظام های آموزشی جهان امروز و فردا را شکل می بخشد، این اعتقاد وجود دارد که رویکردهای جدید، نیازمند حرکت، کار گروهی و پویایی دانشجویان است .از این رو تعریف نیازها و چگونگی سازماندهی بستری که چنین نحوه ی یادگیری، در آن قابلیت ظهور داشته باشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با توجه به تاثیری که فضاهای دانشگاهی می تواند برمخاطبان وکاربران اینگونه فضاها داشته باشد، هدف پژوهش حاضر ارایه رهنمودهایی برای طراحی فضاهای باز دانشگاهی مبتنی بر افزایش سرزندگی و تعاملات اجتماعی میان استفاده کنندگان و بهبود سطح آموزش در بین آنها است. پژوهش حاضر میکوشد ضمن شناسایی عناصر موثر بر ارتقاء سرزندگی و ارتقاء آموزش از طریق فعالیت گروهی، رابطه همبستگی بین این عوامل را در قالب یک مدل تحلیلی ترسیم کند. 

دراین پژوهش از روش تحقیق تلفیقی (کیفی کمی) استفاده شده است. پس از تدوین جدول هدف محتوی و پرسشنامه، حجم نمونه از طریق دیدگاه کلاین با توجه به تعداد سوالات پرسشنامه به 341 نفر رسید. لذا از دانشجویان در رشته های معماری، معماری منظر، شهرسازی و عمران در سطح دانشگاه های ایران بصورت نمونه گیری خوشه ای تصادفی انجام گرفت و نتایج برای تحلیل داده های جمع آوری شده، در نرم افزار SPSS نسخه ی 22 بر اساس تحلیل عامل R استخراج، و مدل توسط Amos صورت گرفت.

  نتایج این پژوهش بیانگر آن است که ابعاد فیزیکی فضا شامل: انعطاف پذیری، تنوع فضایی، عناصر محیطی، دسترسی پذیری، ابعاد انسانی و عملکردی شامل: شکل گیری رفتار انسانی، آسایش روانی و اجتماع پذیری، ابعاد معنا و سرزندگی شامل: سرزندگی محیطی تاثیرگذار میباشد.

با توجه به نتایج به دست آمده از مطالعات گذشته و پژوهش حاضر، وجود صفات اجتماعی، کالبدی، طراحی و روانشناسی محیط، در فضاهای جمعی دانشگاه، می تواند شرایط لازم را برای افزایش سرزندگی، اجتماع پذیری و فعالیت گروهی تسهیل کنند. به این ترتیب که وجود صفت فضایی در فضاهای جمعی باز دانشگاهی، به واسطه افزایش امکان سرزندگی، فرآیند خلاقیت و نوآوری را برای محققین تسهیل و منجر به اجتماع پذیری می شود. همین طور، افزایش اشتیاق به انجام فعالیت های گروهی و دسته جمعی و امکان حل مسایل در قالب گروه منجر به ارتقای سطح آموزش در بین کاربران می شود. بازنگری این تحقیقات بیانگر این حقیقت است که رفتار انسان، برخوردها و کاربرد فضا می توانند به واسطه فضا و ارتباطات فضایی تحت تاثیر قرار گیرند و نهایتا منجر به سرزندگی اجتماعی در کانون های جمعی شوند.