بررسی تطبیقی انتقادی اندیشه های اجتماعی سیاسی دو جریان سلفیه و نوسلفیه

یکی از جریان ها مطرح در تاریخ اسلام، جریان ظاهرگرای تندرو بوده است. تیوریزه شدن این جریان در اندیشه ابن تیمیه با تاکید بر سلف صالح، سبب محور قرار گرفتن او در این جریان شده است. این جریان در دوران معاصر با سه رویکرد دیوبندی، وهابی و نوسلفی در جهان اسلام بازتولید شده است. دو رویکرد دیوبندی و وهابی به عنوان سلفیه سنتی نگاه احیاءگرانه و خلوص گرایانه به دین داشته، و خواهان اصلاح دیانت اسلامی و زدوده شدن بدعت ها از آنند. آنان نوعا نگاهی عقل ستیز و نص گرا به دین داشته و خواهان بازگشت به نصوص دینی و تفسیر آن بر اساس سنت های صدر اسلامند؛ اما رویکرد نوسلفیه به دین متاثر از دنیای مدرن بوده و تحت تاثیر عقلانیت استشراقی، هدف اصلی آن رهایی تمدن اسلامی از انحطاط و ترقی به وسلیه اسلام واقعی است. آنان هم علت انحطاط تمدن اسلامی را خرافات دانسته و خواستار اصلاح دینی اند؛ اما رویکردهای نص گرایانه و عقل ستیز جریان سلفی، از جهاتی با رویکردهای مدرن و روشنفکرانه جریانات نوسلفی هماهنگ شده و علی رغم بعضی اختلافات در بسیاری از زمینه ها این دو جریان با هم همراه شده اند. با توجه به گسترش ابعاد حضور اجتماعی سیاسی این جریان در جهان، در این نوشتار سعی شده است که اندیشه های اجتماعی سیاسی این دو جریان و بنیادهای آن با نگاه تطبیقی انتقادی مورد بررسی قرار گیرند.