پیامدهای فضایی توسعه سکونتگاه های غیر رسمی در حریم کلانشهر مشهد

رشد افقی و پراکنده‌رویی شهری پدیده‌‌ای است که در بیشتر شهرهای جهان رخ داده و به عنوان یکی از مهم‌ترین مسایل نیمه دوم قرن بیستم مطرح شده است. یکی از مهم‌ترین پدیده‌های ناپایدارکننده توسعه شهری در کشورهای در حال توسعه نیز گونه‌ای از پراکنده‌رویی شهری با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیر رسمی است که به دلایل مختلفی به‌ویژه در حریم شهرهای بزرگ اتفاق می‌افتد. این سکونتگاه‌ها علاوه بر آن‌که جلوه‌ای از فقر هستند، از جمله چالش‌های توسعه فضایی نیز می‌باشند که به صورت گسترش پراکنده و کم تراکم، با فاصله زیاد از مراکز شهری و معمولا با عدم اختلاط کاربری نمایان می‌شوند. توسعه فضایی سکونتگاه‌های غیر رسمی در حریم شهرها موجب اتلاف منابع، از بین رفتن اراضی کشاورزی و فضاهای باز و هم‌چنین آسیب به محیط زیست می‌شود. در کلانشهر مشهد نیز نبود کنترل لازم برای رشد بی‌رویه و نامتعادل، تخریب منابع تولیدی پیرامون، تغییر در ساختار فعالیت‌ها، افزایش جمعیت در سکونتگاه‌های پیرامونی و غیره به گسترش افقی آن تداوم بخشیده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی پیامدهای فضایی توسعه سکونتگاه‌های غیر رسمی در حریم کلانشهر مشهد است. این پژوهش از نوع پژوهش‌های کاربری می‌باشد و به روش توصیفی-تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی انجام پذیرفته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که سکونتگاه‌های غیر رسمی به صورت شتابان و بدون برنامه در محدوده حریم کلانشهر مشهد در حال رشد و گسترش هستند. بیشترین تمرکز این سکونتگاه‌ها همواره در شمال، شمال غرب و غرب محدوده این کلانشهر بوده است. شکل‌گیری سکونتگاه‌های جدید و گسترش آن‌ها در سال‌های قبل، عمدتا در حاشیه کشف‌رود و حد فاصل جاده جدید و قدیم قوچان صورت گرفته و تراکم آبادی‌ها در محدوده حد فاصل محدوده‌های منفصل شهری قرقی و توس تا شهر مشهد، یک پهنه یکپارچه و منسجم سکونتگاهی را تشکیل داده است.