مقایسه برخی روش‏های اندازه‏گیری توزیع اندازه ذرات اولیه خاک و ارائه زمان‏های مناسب برای روش چهار قرائت تعیین بافت خاک

برای تعیین توزیع اندازه ذرات اولیه (PSD) در آزمایشگاه‏های خاکشناسی ایران، از روش‏های مختلفی استفاده می‏شود که این امر در بسیاری از شرایط امکان مقایسه نتایج و نیز دقت آنها را دشوار می کند. پژوهش حاضر برای رسیدن به یک راهکار مشخص که در عین سادگی و ارزان بودن، دقت قابل قبولی نیز داشته باشد، انجام شد. ابتدا با توجه به برخی ویژگی‏های خاک از جمله درصد مواد سیمان‏کننده، 112 نمونه خاک از 16 استان مختلف کشور از کاربری‏ها و اقلیم‏های مختلف تهیه شد. PSD خاک با روش هیدرومتر با و بدون حذف مواد سیمان‏کننده اندازه‏گیری شد. نتایج نشان داد، روش رایج قرایت40 ثانیه و 2 ساعت (Bouyoucos, 1962)، بخش رس را با میانگین خطای مطلق (g/g100) 5/9 درصد نسبت به روش قرایت کامل اندازه گیری می کند و در 5/40 درصد از خاک های مورد بررسی بیش از 10 درصد و در 2/94 درصد از خاکها بیش از 5 درصد بیشتر از مقدار واقعی اندازه گیری می کند و با ریز‏بافت شدن خاک میزان انحراف این روش از مقدار واقعی، افزایش می‏یابد. برای رفع مشکل، دو روش چهار قرایتی با طبقه‏بندی انجمن بین‏المللی علوم خاک (ISSS) شامل: الف) قرایت 2 و 10 دقیقه (برای تعیین مرز شن و سیلت) و 6 و 8 ساعت (برای تعیین مقدار رس) و ب) قرایت 2 و 10 دقیقه (برای تعیین مرز شن و سیلت) و 6 و 24 ساعت (برای تعیین مقدار رس)، پیشنهاد شد. روش پیشنهادی قرایت 2 و 10 دقیقه و 6 و 8 ساعت و روش پیشنهادی قرایت 2 و 10 دقیقه و 6 و 24 ساعت به ترتیب در 1/97 و 2/94 درصد خاک ها، کلاس بافت را به درستی نشان می دهد و به ترتیب در بیش از 90 و 81 درصد موارد، خطای آنها در تعیین مقدار رس خاک کمتر از 1± درصد می باشد.