بررسی سبکی و محتوایی نسخه خطی «اصول الفصول فی حصول الوصول» اثر رضا قلی خان هدایت

 نسخه خطی «اصول الفصول فی حصول الوصول» اثر رضاقلی خان هدایت (1215-1288 ه. ق) یکی از نویسندگان بنام عصر قاجار در قرن سیزدهم هجری قمری است. این اثر تاکنون تصحیح و چاپ ‌نشده است. کتاب در حکم دایره-المعارف عرفانی است که نویسنده در آن به سیر عرفان از گذشته تا روزگار خود پرداخته است. تاکنون دو نسخه از این کتاب در کتابخانه‌های مجلس و دانشگاه بوعلی همدان معرفی شده است. هدایت این کتاب را در هجده فصل، نگاشته و توجه به اصول هجده‌گانه کتاب، اس و اساس تصوف عصر قاجار را بنمایش میگذارد. با توجه به اهمیت تاریخی و ادبی این اثر، نویسنده در درصدد آن است تا به معرفی نسخه اصول الفصول و بررسی و عناصر و مولفه‌های سبکی، بیان ویژگیهای زبانی، ارزش ادبی، دینی و عرفانی و تاریخی آن بپردازد. معرفی این اثر، علاوه بر نشان دادن جایگاه ادبی آن در تبیین گستره عرفان و تصوف نیز موثر خواهد بود.

 این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با کمک منابع کتابخانه ای انجام شده است.

 مولف در ابتدا به معرفی سلسله های عرفانی پرداخته و سپس سلسله نعمت‌اللهی و زندگی شاه نعمت‌الله ولی را معرفی کرده است. از دیدگاه ساختار زبانی، هدایت در اثر خود کوشیده است از زبان گذشتگان و رویه زبانی آنان بهره جوید تا اثر خویش را مقبول طبع عام کند؛ ازاین‌رو از کاربردهای قدیم زبان، بسیار استفاده کرده است.

 نثر هدایت پخته و استوار است و از دشواری و پیچیدگی به دور، به همین دلیل و بسبب نزدیکی این اثر به زمان ما، دارای ویژگیهای خاص و ممتاز سبکی نیست و ازآنجاکه این اثر منثور، همراه با ابیاتی از شعر شاعران دیگر است، مواردی از مختصات سبکی دارد.