پاسخ مورفوفیزیولوژیک گیاه Aeluropus littoralis به آلاینده Bisphenol A در همزیستی با قارچ مایکوریزا

آلوروپوس یکی از هالوفیتهای بومی ایران است که قابلیت جذب، انتقال و دفع نمک از طریق غدد نمکی را دارد. بیسفنول ای در پساب تصفیه خانه فاضلاب شهری و صنعتی، آب سطحی و زیرزمینی یافت می شود و به سبب فعالیت استروژنی موجب افزایش سرطان بیضه و سینه می گردد. گونه های چمنی به دلیل سیستم ریشه ای افشان برای انجام عمل گیاه پالایی خاکهای آلوده مناسب هستند.

این آزمایش با هدف بررسی پاسخ مورفوفیزیولوژیک گیاه علفی آلوروپوس بومی ایران به آلاینده بیسفنول ای در همزیستی با قارچ مایکوریزا به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی (48 واحد آزمایشی) انجام شد. تیمارها شامل چهار غلظت آلاینده بیسفنول ای (صفر، 5، 10و 15 میلی گرم در لیتر)، دو سطح تلقیح مایکوریزا (گیاهان بدون مایکوریزا و گیاهان تلقیح شده با مایکوریزا گلوموس موسه) و 3 تکرار (در هر تکرار 2 گیاه) بود. بذور در سینی های کشت با مخلوطی از ماسه، ورمی کولایت و خاک (1:1:1) کشت شدند. در مرحله بعدی گیاهچه ها برای انجام تیمارهای قارچ مایکوریزا به گلدان جدید (سطل4) انتقال داده شدند و همزمان 50 گرم زادمایه مایکوریزا آربوسکولار به خاک هر گلدان اضافه شد. تیمارهای آلاینده بیسفنول ای به مدت دوماه توسط آب آبیاری انجام شد.

نتایج نشان داد که تاثیر بیسفنول ای با توجه به غلظت متفاوت بود. سطح برگ، تعداد ساقه، تعداد برگ و ارتفاع در غلظت 5 میلی گرم در لیتر افزایش یافت و با افزایش غلظت به 15 میلی گرم در لیتر اثر کاهشی بر این صفات مشاهده شد. وزن خشک ریشه، سطح و حجم ریشه تا غلظت 10 میلی گرم در لیتر افزایش یافت. طول ریشه، غلظت کلروفیل، نشت یونی تا غلظت 5 میلی گرم در لیتر اختلاف معنی دار نداشت و در غلظت های بالاتر طول ریشه و غلظت کلروفیل کاهش و نشت یونی افزایش یافت. وزن تر ریشه و محتوای نسبی آب با افزایش غلظت آلاینده تا 10 میلی گرم در لیتر افزایش و در غلظت های 10 و 15 میلی گرم در لیتر کاهش یافت. با افزایش غلظت بیسفنول ای درصد جذب بیسفنول ای از خاک توسط گیاه کاهش و میزان بیسفنول ای تجمعی در برگ و ریشه افزایش نشان داد. با افزایش غلظت آلاینده تا سه برابر، بیسفنول ای برگی به میزان دو برابر افزایش یافت. تاثیر مایکوریزا بر کلیه صفات، به غیر از ارتفاع ساقه معنی دار شد به طوری که نشت یونی کاهش و بقیه صفات مورد ارزیابی در گیاهان تلقیح شده افزایش یافت.

نتیجه گیری کلی:

 در گیاهان تلقیح شده با مایکوریزا، بیسفنول ای موجود در برگ و جذب بیسفنول از خاک بترتیب 30 و 40 درصد بیشتر از گیاهان بدون تلقیح بود که نشان می دهد قابلیت جذب بیسفنول ای در گیاهان تلقیح شده بالاتر است. گیاه آلوروپوس می تواند تا 80 درصد بیسفنول ای خاک را توسط سیستم ریشه ای خود جذب کند و با انتقال آنها به شاخساره، آلاینده را از طریق غدد نمکی خود دفع کند که نشان دهنده سازگاری و مقاومت بالای آلوروپوس نسبت به آلاینده بیسفنول ای است.