سه الگوی رفتاری خوراک ایرانیان

غذا و خوراک از مهم ترین نیازها و فعالیت های اجتماعی بشری است که بدون آن امکان تکوین و بسط دیگر توانش های انسانی وجود ندارد. یکی از ویژگی های بنیادین فرهنگی هر جامعه آداب مربوط به خوراک مردمان آن جامعه است. مسئله اساسی نوشتار حاضر از این قرار است که آیا می توان برای ساخت فرهنگی خوراک ایرانیان الگوهایی ترسیم و طراحی کرد و اینکه چه تغییراتی در ساخت فرهنگ غذایی ایرانیان در خلال تاریخ به وجود آمده است. فرضیه اصلی نوشتار متضمن این ایده است که میان نوع جامعه و کنش هایی غذایی مردم ایران ارتباط وثیقی برقرار بوده است؛ به طوری که در جامعه گماینشافتی ایران ماقبل معاصر، کنش های جمعی در رفتارهای غذایی سیطره داشته و با پیدایش جامعه گزلشافتی رفتارهای فردی بر عرصه غذا حکم فرما شده است. نتایج پژوهش موید سه الگوی غذایی است: کهن الگوی ایرانی، الگوی عربی- اسلامی و الگوی مدرن که هریک واجد ویژگی های خاص خود هستند. در کهن الگوی ایرانی ابزار فلزی و چوبی مانند قاشق و کارد استعمال می شده است؛ درحالی که در الگوی عربی- اسلامی غذا با سه انگشت صرف می شده است. دو الگوی نخست با وجود تمایزاتشان، برآمده از جامعه گماینشافتی بودند و در این سطح کنش های جمعی مانند هم کاسه شدن که جلوه ای از هم بستگی اجتماعی است، سیطره دارد، اما در الگوی سوم که از فرنگ وارد شده است، کنش فردگرایانه مانند استعمال قاشق، چنگال، کارد و بشقاب اختصاصی غلبه دارد که این ساخت فرهنگی جلوه ای از جامعه گزلشافتی به شمار می آید.