بررسی تطبیقی معماری و شعر در عصر صفوی بر پایه پیچیدگی های سبک شناختی آن

بنیادی ترین وجه مشترک معماری و شعر، خیال است. این بنیاد مشترک در طول تاریخ سبب ارتباط شگرف و مشترک معماری و ادبیات شده است. در این مقاله ضمن بررسی تغییرات و تحولات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در عصر صفوی، سعی شده تا با یک مقایسه تطبیقی، اثرپذیری و اثرگذاری سبک های معماری و شعر بر هم در آن دوره مشخص شود. در این بین، سبک شناسی در حوزه های معماری و شعر در دوره مورد نظر انجام شد و ویژگی ها و اصول منبعث از معماری و شعر بر پایه اصول ساختار دهنده آن ها استخراج شد. در ادامه، روند تاریخی و تکاملی دوره صفوی در معماری و شعر بیان شد. در مواردی، بررسی ها کمی قبل تر از دوره صفویه صورت گرفته، زیرا به نحو بارزی در هنر عصر صفوی اثر گذار بوده و متجلی شده است.

ساختار سبکی معماری و شعر در دوره صفویه چگونه است؟. آیا تطبیق سبکی معماری و شعر در عصر صفوی امکان پذیر است؟

مقاله حاضر حاصل تحقیق میان رشته ایی بین دو رشته معماری و ادبیات است که با جست و جو در حوزه های عینی هر دو پدیده، در صدد شناسایی حوزه های ذهنی حاکم بر عصر صفوی است. تحقیق پیش رو به دنبال بررسی تطبیقی معماری و شعر بر اساس سبک شناسی آن دو در عصر صفوی است.

روش تحقیق در پژوهش پیش رو توصیفی- تحلیلی و رهیافت کلی مقاله کیفی است. راهبرد مقاله در آن جا که به جریان های فکری، اجتماعی و... و اندیشه ای حاکم بر عصر صفوی می پردازد، تفسیری- تاریخی است و آن جا که به بررسی مکاتب هنری شعر و معماری از جریان اندیشه ای می پردازد، از راهبردی تطبیقی و راهکاری و مقایسه ای بهره برده است.

نتایج کلی حاکی از آن است که با عنایت به این مطلب که دو جریان غالب ایدیولوژیک و غیر ایدیولوژیک در عصر صفوی وجود داشته است؛ به لحاظ سبک شناسی، معماری و شعر در دوره صفوی در دو دسته، یکی در مسیر منظم و تکاملی و نقطه اوج سبک آذری یا عراقی، در پیوند با ایدیولوژی عصر صفوی و بازگشت به هویت ایرانی و دسته دیگر، برگرفته از نگاه مردم به سبک اصفهانی جای می گیرند.