برآورد شاخص‏ های جریان محیط‏ زیستی در پایین ‏دست سدهای گلستان و وشمگیر

جریان رودخانه ‏ای یکی از منابع آبی مهم است که برای مصارف مختلف اهمیت دارد و روند تغییرات آن در مدیریت منابع آب ضروری است و از طرفی، جریان رودخانه‏ ای توسط سدها، انحراف جریان، جریان‏ برگشتی و توسعه شهری تحت‏ تاثیر قرار می گیرد و منجر به مسایل مختلفی از جمله وقوع خشکسالی، کاهش آبدهی و مسایل محیط ‏زیستی می‏شود. هدف تحقیق حاضر، برآورد 34 شاخص‏ جریان محیط‏ زیستی در پایین‏دست سدهای گلستان و وشمگیر با استفاده از نرم ‏افزار IHA نسخه 1/7 است. برای انجام این کار، ایستگاه‏ های هیدرومتری گنبد و قزاقلی در پایین ‏دست سد گلستان برای بررسی اثر احداث سد گلستان و ایستگاه هیدرومتری آق‏قلا به‏منظور بررسی اثر احداث سد وشمگیر مد نظر قرار گرفتند. همچنین، به‏منظور بررسی وضعیت تغییر اقلیم در منطقه مطالعه شده، وجود روند در مقادیر متغیرهای اقلیمی بارش، دما و تبخیر و تعرق با استفاده آزمون من-کندال و شیب سن در سطح اطمینان 1 و 5 درصد ارزیابی شد. نتایج آزمون روند نشان داد تغییر در متغیرهای اقلیمی اغلب به‏ صورت افزایش بارش و دما و روند معنا‏دار افزایشی و کاهشی تبخیر و تعرق است. همچنین، نتایج نشان داد دبی اوج پالس ‏های بالای جریان در ایستگاه‏های هیدرومتری گنبد، قزاقلی و آق‏قلا به‏ترتیب 28، 38 و 5/30 مترمکعب بر ثانیه با فراوانی صفر، دو و یک روزه در دوره بعد از احداث سدها است. دبی اوج شاخص سیلاب‏های کوچک در ایستگاه‏های هیدرومتری گنبد، قزاقلی و آق‏قلا به‏ترتیب 46، 107 و 8/149 مترمکعب بر ثانیه با فراوانی صفر روزه، سدهای گلستان و وشمگیر به دلیل اثر خودتنظیمی سبب روند کاهشی این شاخص شده‏ اند. با توجه به شاخص سیلاب‏ های بزرگ می ‏توان نتیجه گرفت که در ایستگاه‏های گنبد و قزاقلی دبی اوج شاخص سیلاب‏های بزرگ با مقدار صفر مترمکعب بر ثانیه روند کاهشی و در ایستگاه آق‏قلا دبی اوج با مقدار 274 مترمکعب بر ثانیه، روند کاهشی نشان می‏ دهد. در نهایت، به دلیل اثر خودتنظیمی سد‏های گلستان و وشمگیر باعث کاهش تغییرات ماهانه و سیلاب‏ های بزرگ و کوچک جریان شده و در بیشتر ماه‏های سال، دبی جریان در دوره‏های بعد از احداث سد‏ها کمتر است. نتایج حاصل از این تجزیه و تحلیل می تواند در تصمیم‏گیری در مورد مسایل مدیریت پایدار منابع آب برای تدوین برنامه مدیریت حوضه در آینده استفاده شود.