بازخوانی معنای واژه «تبع» در قرآن کریم با تکیه بر تحلیل روابط همنشینی

 مفهوم تبعیت و اقسام آن در قرآن کریم از موضوعات بسیار گسترده و مهمی است که گاه به شکل صریح و روشن و گاه به صورت غیرمستقیم، در قالب داستان ها، پیام های قرآنی و زندگی پیروان حق و باطل متبلور شده است که پرداختن به آن، مختصات پیروی در آیات قرآن کریم را به تصویر می کشد. یکی از روش های پی گیری موضوع مذکور، تکیه بر معناشناسی کلمات کانونی این حوزه، چون «تبع»، «اطاع»، «اقتدی»، «استجاب» و مانند آن است. در مقاله حاضر، تلاش شد با تکیه بر کلمه کانونی «تبع» و مشتقات آن، جایگاه معنایی این واژه در نظام واژگانی قرآن، با ملاحظه واژه های هم حوزه، شامل واژه های مترادف، متقابل و مجاور، در محور همنشینی، تبیین و بررسی توصیفی شوند تا دلالت های مرتبط با پیروی در نظام و دستگاه تصوری قرآن به دست آیند. کاربرد واژه «تبع» و مشتقات آن در بیش از 170 آیه قرآن و نیز همنشینی با واژگانی چون «الله»، «رسول»، «اولوالامر»، «تقوی»، «اهواء»، «هدایت»، «عصیان» و غیره نشان می دهد پیروی در دو ساختار کلی «بیرونی» و «درونی» و به سه شکل «قلبی»، «زبانی» و «عملی» تجلی یافته و پیروی راستین از نگاه آیات، تنها منحصر به سخن و در قلب نبوده است؛ بلکه جلوه خارجی و اطاعت عملی هم می خواهد و جلوه گاه آن ، اطاعت بی قید و شرط در همه مسایل زندگی از فرمان خدا، پیامبر (ص) و اولوالامر و رهبران حق است.