سنجش باورها و اقدامات خواجه شمس الدین علی چشمی در حکومت سربداران از منظر آموزه های علوی در عهدنامه مالک اشتر نخعی

حکومت سربداران نخستین تجربه تاریخی در استقرار حکومت شیعی در دوران غیبت است. آثار فرهنگی و تمدنی این نهضت، زمینه مناسبی برای نهادینه سازی اندیشه شیعی در تشکیل حکومت دینی بر محور آموزه های علوی فراهم آورد.این نوشتار در پی بررسی میزان نزدیکی و انطباق اندیشه ها و اقدامات خواجه شمس الدین علی چشمی، ششمین فرمانروای سربداری را با آموزه های امام علی در عهدنامه مالک اشتر نخعی است. اقدامات مهم شمس الدین علی چشمی در سه زمینه اقتصادی،  فرهنگی و نظامی، نمونه ای کامل و جامع از وظایف یک کارگزار و حاکم اسلامی که امام علی علیه السلام در عهدنامه مالک اشتر برشمرده است: «گردآوردن مالیات‏ ها، پیکار کردن با دشمنان، به سامان رسانیدن مردمان، و آباد کردن شهرهای آن».اندیشه ها و اقدامات پرنمود خواجه چشمی در حوزه اقتصادی مانند اصلاح ساختار اقتصادی، توجه به کشاورزی، بازرگانی و صنعت، در کارهای فرهنگی و عمرانی همچون ساده زیستی، همنشینی با مردم، بنای مسجد جامع بیهق و مبارزه جدی با مفاسد اجتماعی و امور نظامی همانند اهتمام جدی به امور معیشت و رفاه جماعت سربدار، اقتدار نظامی و به رسمیت شناخته شدن تمامیت ارضی حکومت سربدار از سوی طغاتیمور و پیروزی بر مخالفان خارجی، نزدیکی و پیوند محکمی با آموزه های علوی در عهدنامه دارد. هرچند بخش کوچکی از رفتارهای ناشی از شدت قانونی وی چندان با هندسه اندیشه علوی سازواری و تناسب ندارد.