رفتار و ساختار سازمانی داعش: اساسی ترین آسیب پذیری و نقاط قوت

مجموعه عواملی نظیر خلا قدرت، درماندگی دولت مرکزی و دکترین تخریب خلاق قدرت های ضد مقاومت، سبب شدند تا طیفی از گروه های سلفی-تکفیری، در مدت چهار سال منطقه شامات و بین النهرین را دگرگون کنند. اکنون و در انتهای سال 2020 (پاییز 1399)، دیگر نه از انقلاب یا بهار عربی در منطقه خبری هست و نه داعش بسان چهار سال قبل، شهرها را یکی پس از دیگری تصاحب می کند. افول تحرکات داعش و گروه های مشابه آن در سوریه و عراق، نباید مانع مطالعه و ساختار سازمانی آن گروه ها باشد. داعش به عنوان سازمانی چابک و جهان گرا، بهرحال توانست در مدتی اندک، ده ها هزار مجاهد را جذب و سازماندهی کرده، بر ده ها شهر و آبادی حکمرانی کند. شیوه تنظیمات سازمانی و تولید و تثبیت وفاداری پرسنل به اهداف این سازمان تروریستی، حاوی نکته ها و ظرافت هایی است که مقاله حاضر به عنوان متنی مستخرج از پژوهش و پروژه ای مفصل درصدد تشریح آنهاست. به طور مشخص، پرسش اساسی مقاله این است که از منظر رفتار، ساختار سازمانی، گروه داعش در چه مواردی پر قدرت و ثمربخش عمل کرده و در چه مواردی آسیب پذیری استراتژیک داشته است. گفتنی است این پژوهش، روی گروه داعش تمرکز نموده اما بسیاری از یافته های آن سایر گروه های مشابه را نیز در بر می گیرد کما اینکه خود سازمان داعش در بسیاری از افکار و افعال، اشتراکات استواری با گروه القاعده دارد. همان گونه که در پی می آید، گروه داعش در پنج زمینه دارای امتیاز و تعیین کنندگی استراتژیک بود و در 9 مورد عمیقا آسیب پذیر است. روش مورد استفاده این مقاله برای وارسی و اولویت بندی 14 مورد از آسیب پذیری ها و نقاط قوت، ترکیبی از سند پژوهشی، مشاهده میدانی و گفتگوی عمیق بوده است.