وحدت ادیان و کثرت گرایی دینی از نظر حافظ و ابن فارض

نوشتار حاضر بررسی کوتاهی است از موضوع وحدت ادیان،کثرت گرایی دینی در نظر عارفان مسلمانان به ویژه حافظ شیرازی و ابن فارض مصری.این موضوع در روزگار حاضر اهمیت زیادی یافته است؛در این مقال نیز پاره ای از چشم اندازهای جدید با دیدگاه های قدیم مورد بررسی قرار گرفته است.
بی آنکه این بزرگان را از مقاطع تاریخی خویش جدا کنیم و درظرف امروز و اندیشه های جهان مدرن مورد بحث قرار دهیم،نشان داده ایم که چون عرفا به ادیان و مذاهب نگاهی باطنی داشته اند و به سبب آنکه مذاهب و فرقه های مختلف را جلوه های اسماء و صفات الهی به حساب آورده اند،از نزاع ها و تعصبات فرقه ای فراتر رفته اند.علاوه براین در این نوشتار نگاه حافظ و ابن فارس به گناه مورد بررسی قرار گرفته و تفاوت دیدگاه آن دو تبیین شده است.نگاه حافظ به گناه مثل موارد بسیار دیگر هم عرفانی و هم اجتماعی است و علاوه بر اینکه پاره ای از گناهان را جبری می داند،در گناهان به نوعی طبقه بندی میرسد،ولی ابن فارض گناه را هم در مقام عشق و عاشقی تفسیر می کند و مبنای پرهیز از آن و اقبال بدان را از نظر محبوب می داند.حافظ به عنوان عارفی هنرمند و متفکری زندگی شناس مورد بحث قرار گرفته و ابن فارض به صورت سالگی مستغرق در عشق الهی،ولی هر دو دلبرده محبت و طالب مشاهده زیبایی محبوب.