نقد و بررسی مستندات شهرستانی در «الملل و النحل» در توصیف و رد موضع امامیه نسبت به صحابه

برخی از مسلمانان به ‌ویژگی صحابی‌بودن نگاه معیاری داشته و آن را موجب فضیلت‌مندی می‌دانند و برخی دیگر با نفی این نگاه، فضیلت‌مندی را تابع معیارهایی نظیر ایمان و عمل صالح می‌دانند. شهرستانی در کتاب «الملل و النحل» با استناد به برخی آیات قرآن و روایت معروف به عشره مبشره، به نگاه معیاری نزدیک شده، صحابی‌بودن را عاملی برای فضیلت‌مندی می‌داند. بدین‌ترتیب، موضع امامیه را که میان صحابه از نظر فضیلت‌مندی تفاوت می‌گذارند، تخطیه می‌کند. در تحقیق حاضر در پی درستی‌آزمایی مدعیات شهرستانی و معرفی او از موضع امامیه، با روش توصیف و تحلیل واژگانی آیات، این به ‌دست آمد که از مستندات قرآنی او نمی‌توان مفهوم معیاری از صحابی‌بودن و براین‌اساس تمجید بی‌قید و شرط همه صحابه در همه زمان‌ها را برداشت کرد؛ بلکه فضیلت‌مندی صحابه نیز تحت حاکمیت معیار قرآنی ایمان و عمل صالح قرار دارد. بررسی سندی و محتوایی روایت مذکور نیز احتمال جعلی بودن آن را در راستای خلافت سیاسی به ‌شدت تقویت کرد. همچنین به اجماع امامیه تنها هر فرد محارب با امام، تکفیر می‌گردد.