ارزیابی کیفیت آب رودخانه مبارک آباد، استان گلستان مبتنی بر تحلیل مقایسه ای شاخص های زیستی درشت بی مهرگان کفزی

شاخص های زیستی برای نظارت بر کیفیت آب ابزارهای مفیدی برای ارزیابی سلامت رودخانه ها و دریاچه ها هستند. هدف از این مطالعه مقایسه شاخص های زیستی و استفاده از درشت بی مهرگان کفزی برای ارزیابی کیفیت آب رودخانه مبارک آباد مینودشت، استان گلستان بود. نمونه های کفزی به صورت فصلی از 4 ایستگاه با سه تکرار با استفاده از نمونه بردارسوربر با سطح پوشش (900 سانتی متر مربع) در سال 1399 جمع آوری گردید. در مجموع تعداد 2828 نمونه از موجودات بی مهره متعلق به 8 راسته و 12 خانواده شناسایی شدند، که Diptera با 4 خانواده متنوع ترین گروه بی مهرگان را تشکیل داد. بیش ترین فراوانی درشت بی مهرگان کفزی متعلق به Chironomidae (99/46 درصد) و سپس Baetidae (52/22 درصد) بود. فصل بهار با 39 درصد بیشترین و فصل زمستان با 12 درصد کمترین میزان فراوانی را شامل شدند. بیش ترین پراکنش درشت بی مهرگان در ایستگاه پایین دست (33 درصد) و کمترین مقدار آن در ایستگاه بالادست (19 درصد) بدست آمد. شاخص های مورد مطالعه عبارت بودند از: 1) EPT (درصد Ephemeroptera ، Plecoptera و Trichoptera) ؛ 2) BMWP ، 3) ASPT (میانگین امتیاز در هر تاکسون) ؛ 4) HFBI (شاخص زیستی خانواده Hilsenhoff)؛ و 5) شاخص شانون-وینر و سیمپسون. طبق آنالیز خوشه بندی پراکنش کفزیان در بین ایستگاه ها به دو گروه مجزا (1) شامل ایستگاه های پایین دست به همراه ایستگاه های 2 و 3 فصل تابستان و (2) دیگر ایستگاه ها نشان داد. نتایج نشان داد که شاخص های زیستی هیلسنهوف، BMWP و ASPT برای ارزیابی کیفیت آب رودخانه مبارک آباد مناسب است. در نهایت کیفیت آب رودخانه بر اساس وضعیت ساپروبی برای ایستگاه بالادست وضعیت خوب (الیگوساپروب) و ایستگاه پایین دست وضعیت ضعیف (مزوساپروب) ارزیابی شد. نتایج ترکیبی از شاخص های زیستی نشان داد ایستگاه های واقع در مناطق روستایی و کشاورزی نسبت به ایستگاه های بالادست آلودگی بیشتری دارند و کنترل و مدیریت منابع آلاینده برای حفاظت از منطقه مورد مطالعه لازم است.