آذربایجان در سیاحت نامه اولیاء چلبی

اولیاء چلبی (1020-1093م) فرزند درویش محمد ظلی، از سیاحان و دانشمندان مشهور دولت عثمانی و از اقوام ملک احمد پاشا صدر اعظم است، که در اواسط قرن یازدهم میلادی با نماینده ویژه دولت عثمانی، به نام باقی پاشا، در زمان سلطنت شاه صفی به طرف آذربایجان و تبریز مسافرت کرده و تمام جزییات سفر خود را در کتابی به نام سیاحت نامه اولیاء چلبی نوشته است. وی در کتاب خود، از تمام کشورها و شهرهایی که دیدن کرده، درباره تاریخ، فرهنگ، جغرافیا، زبان شناسی، باورها و سنن مردم آنها به تفصیل سخن گفته است. اولیاء چلبی از شهرهای زیادی در آذربایجان، از جمله ارومیه، سلماس، اشنویه، تسوج، مراغه، سرو و مرند گذر کرده و اسامی بسیاری از آنها را ذکر نموده و به خصوص درباره شهر تبریز توصیفات دقیق و مفصلی آورده است. باید افزود که اولیاء چلبی غیر از ایران، به گرجستان، سوریه، فلسطین، عراق، روسیه، مجارستان، آلمان و سوید و... نیز سفر کرده است. با توجه به اینکه سیاحت نامه اولیاء چلبی، حاوی نکات برجسته و ارزشمندی درباره ایران و شهرهای آذربایجان است، و تا به حال هم به زبان فارسی ترجمه نشده است، بنابراین نویسنده مقاله با بازخوانی و بررسی دقیق جلدهای دو، سه و چهار این سیاحت نامه ده جلدی، در پی آن است که نکات برجسته ای از اوضاع اجتماعی و فرهنگی، تاریخ و جغرافیای آذربایجان قرن یازدهم را بنمایاند.