تبیین روان شناختی مولفه های مفهومی «شرح صدر» بر اساس منابع اسلامی

مفهوم شرح صدر از مفاهیم قرآنی است که با توجه به اثرات متعدد روان شناختی آن در زندگی، همواره مورد توجه اندیشمندان و پژوهشگران اسلامی بوده است. به همین جهت پژوهش حاضر با هدف استخراج مولفه های «شرح صدر» و نیز تبیین روان شناختی آن مولفه ها صورت پذیرفته است.

به منظور رسیدن به این هدف، با روش تحلیل محتوای کیفی، کتب لغت، اصطلاح و متون اسلامی اعم از قرآن و کتب احادیث مورد بررسی قرار گرفت.

یافته های پژوهش نشان داد که مولفه های شرح صدر به دو دسته مولفه های سببی و مسببی تقسیم می گردند که مولفه های «معرفت الهی»، «یاد خداوند» و «یقین» به عنوان مولفه های سببی و مولفه های «صبر»، «تسلیم (پذیرش)»، «آرامش»، «اعتماد به خداوند» و «توجه کامل به آخرت» به عنوان مولفه های مسببی شناخته می گردند. همچنین مولفه های ذکر شده، به منظور بررسی شاخص روایی محتوا (CVI) به هشت نفر از روان شناسان حوزوی عرضه گردیده و در نهایت روایی تمامی مولفه ها مورد تایید واقع شده است.

شرح صدر به عنوان یک ابرصفتی است که صفات متعدد روان شناختی همچون صبر، آرامش، پذیرش و اعتماد را در خود جای داده که وجود مجموع این صفات می تواند نشان از وجود شرح صدر در یک انسان باشد. این صفات از بررسی مجموعی متون اسلامی و لغوی یافت شده است.