درک مقدماتی تحولات و الگوی استقراری دوره مفرغ جدید حوضه کشف رود(دشت مشهد)

بازه زمانی نیمه دوم هزاره دوم پیش ازمیلاد (حدود  1800-1700 پ.م.)  هم زمان با فروپاشی مراکز شهری پیچیده در نیمه شرقی فلات ایران، به ویژه شمال شرق است. در میانه و جنوب غربی آسیای میانه پس از تغییر مذکور  استقرار محوطه ها تداوم یافته که با نام فرهنگ بلخ-مرو (BMAC) شناخته می شود. براساس دانش فعلی باستان شناسی، در شمال شرق ایران، اعم از: خراسان، دشت گرگان و شاهرود، استقرارها در حدود 1700 پ.م. متروک شده و با وجود یک دوره فترت، دوباره در عصرآهن  با ظهور گورستان ها تداوم یافته اند. ارزیابی اولیه این تحولات در حوضه کشف رود در محدوده دشت مشهد به عنوان یکی از مناطق فرهنگی خراسان، ازجمله اهداف و ضرورت مطالعات این دوره محسوب می شود. ارزیابی فاز زمانی دوره مفرغ جدید در رویکردی تطبیقی و مطالعه فرهنگ غالب حوضه کشف رود و بررسی اولیه تحولات این دوره از اصلی ترین پرسش های پژوهش است. ازطرفی دیگر، مطالعه الگوی استقراری نیز از اهم اهداف پژوهش است. این پژوهش با رویکرد باستان شناسی چشم انداز و به روش تحلیل نقشه های خروجی ArcGIS انجام شده است. نتایج پژوهش بیانگر همگونی شاخصه های سفالی دوره مفرغ جدید حوضه کشف رود با آسیای میانه و مشخصا دو فاز زمانی گنور و تغلق و نمونه سفال های گنورتپه در ترکمنستان و جارکوتان در ازبکستان می باشد. هم چنین مطالعه کانون های استقراری، هرچند کاهش وسعت و یا متروک شدن برخی از استقرارهای دوره مفرغ میانی را نشان می دهد، اما ازنظر تعداد استقرارها، کاهشی دیده نشده و استقرارهای جدیدی نیز در این دوره برای اولین بار مسکون شده است؛ هم چنین، نتایج بیانگر استمرار استقرار و تغییر احتمالی در نوع معیشت برخی از جوامع استقراری این دوره است. استقرارهای این دوره نیز همانند ادوار فرهنگی گذشته، به شدت به رودخانه کشف رود به عنوان حیاتی ترین شریان دشت مشهد وابسته بوده و با مدلی خطی در حاشیه این رودخانه شکل گرفته اند.