نگرشی جامع به گونه شناسی تقدیم و تاخیر لفظی در قرآن

دانش تقدیم و تاخیر از دیرباز مورد توجه علمای بلاغت و علوم قرآن بوده است. کاربرد این فن به منظور زیباسازی کلام، بیان حصر، تاکید بیشتر بر نکته ای، اهمیت صفتی بر صفت دیگر و یا خبری بر خبر دیگر در کلام است. این دانش از سوی دانشمندان متقدم و متاخر به گونه هایی تقسیم شده که نیاز به بازبینی و بررسی دارند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، در پی آن است که پس از تبیین گونه های ارایه شده، نخست به نقد و بررسی آنها پرداخته و در پایان با ارایه دسته بندی جامع، دیدگاه های قبلی را غنی تر سازد.در پایان گونه شناسی تقدیم و تاخیرهای لفظی در شش دسته قرار می گیرد که شامل تقدیم و تاخیر نحوی وجوبی، نحوی جوازی، نحوی اضطراری، رتبی، تفسیری و مقایسه ای می شود که نوع نحوی اضطراری در قرآن شاهدی نداشته و غالبا مربوط به اشعار است. گونه شناسی مطرح شده در این پژوهش، کاستی های تقسیم بندی های پیشین را ندارد و در شناسایی نوع تقدیم و تاخیر الفاظ، عبارات و آیات قرآنی کارآمدتر است.