تحقیق در اندیشه های مولوی و ابن عربی و تحلیل شیوه بلاغت آنها در باب مراتب آدم (ع) (با تکیه بر فصوص الحکم و آثار منظوم مولوی)

پژوهش حاضر به بیان دیدگاه های مشترک مولوی و ابن عربی و تحلیل شیوه بلاغت و تصویر آن ها درباب مراتب آدم (ع) می پردازد. در حوزه عرفان اسلامی، شاهد یکی از جامع ترین تعاریف از آدم، جایگاه رفیع و والای او نزد پروردگار و مراتب او در نظام عالم هستیم. ابن عربی و مولوی، به دلیل داشتن منابع مشترک اعتقادی - فکری و بهره مندی از مایه های غنی زبانی، دیدگاه ها و اندیشه های مشترک فراوانی درباب این پیامبر الهی دارند و دلیل این موضوع، بن مایه های فکری مشترک آن ها به خصوص قرآن مجید به عنوان سرچشمه و منبع اصلی معرفت و بلاغت، احادیث و معارف اسلامی و تقریرات و تعلیمات عرفای سلف بوده است. بنابراین هر دو عارف به تعاریفی جامع درباره جایگاه آدم در نظام آفرینش پرداخته اند. در این نوشتار با روشی توصیفی_تحلیلی به بیان مبانی اندیشه های مولوی و ابن عربی درباب مراتب و جایگاه وجودی آدم، با تمثیلات همانندی از منظر دو عارف پرداخته، پس از تشریح و تطبیق مفاهیم و مولفه های مشترک و متفاوت، به نتایج یکسانی دست بافته ایم که عبارت اند از: خلقت آدم، خلافت و مظهریت اسمای الهی، آدم مسجود و معلم فرشتگان، تمرد ابلیس در برابر وی، ربوبیت آدم، آینگی صفات حق و جایگاه او در قوس نزول و صعود. دیگر اینکه آدم را قطب و قلب عالم وجود، پیونددهنده عالم ملک و ملکوت، حافظ اسرار حق و نگاه دارنده عالم، مقصود نهایی آفرینش و درنهایت، محل رحمت حق بر هستی و موجودات عالم می دانند.