بررسی ترکیبات و اثرات ضدقارچی اسانس های توده های بذری بومی زیره سبز روی قارچ های بذرزاد

بذر یکی از مهم ترین نهاده های تولیدات کشاورزی است که کیفیت و سلامت آن می تواند تحت تاثیر قارچ های بذرزاد قرار بگیرد. هدف از این مطالعه شناسایی قارچ های بذرزاد و تاثیر آن ها روی شاخص های جوانه زنی و بنیه توده های بذری بومی زیره سبز و همچنین ارزیابی اثرات اسانس ها و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس های این توده های بذری روی قارچ های بذرزاد جداسازی شده می باشد. به منظور شناسایی قارچ های بذرزاد توده های بذری زیره سبز از بذور تولیدی مزارع مشهد، فریمان، کاشمر و قوچان در استان خراسان رضوی بر اساس ضوابط انجمن بین المللی آزمون بذر نمونه برداری شد. جدایه های قارچی پس از جداسازی و خالص سازی، بر اساس ویژگی های ریخت شناختی و مولکولی شناسایی شدند. همچنین پتانسیل بیماری زایی و قدرت تهاجم جدایه ها روی گیاهچه بررسی شد. در مجموع 12 جدایه بر اساس ویژگی های ریخت شناسی و مولکولی که متعلق به گونه های Fusarium oxysporum و F. solani شناسایی شدند. نتایج آزمون جوانه زنی استاندارد نشان داد که در میان توده های بذری مورد بررسی اختلاف معنی داری در شاخص های جوانه زنی و بنیه وجود دارد. آلودگی بذر به قارچ های بذرزاد به طور قابل توجهی روی شاخص های بنیه و جوانه زنی بذر تاثیر گذاشته و موجب کاهش کیفیت و سلامت بذور می شوند. نتایج نشان داد که بیش ترین شاخص های بنیه و جوانه زنی در توده بذری فریمان و پس از آن به ترتیب در توده های بذری کاشمر، قوچان و مشهد مشاهده شد. نتایج آزمون بیماری زایی نشان داد که حدود 7/41 درصد جدایه ها بیماری زا و 3/58 درصد جدایه های بیماری زا نبودند. همچنین میزان بیماری زایی و قدرت تهاجم جدایه های مختلف گونه های Fusarium متفاوت بود. در ادامه این پژوهش ضمن اسانس گیری به روش تقطیر با آب به کمک دستگاه کلونجر، ترکیبات تشکیل دهنده این اسانس ها با استفاده از کروماتوگرافی گازی - طیف سنجی جرمی شناسایی شدند. ترکیبات اصلی شناسایی شده اسانس شامل بتا-پینن، پی-سیمن، گاما-ترپینن، ترپینن-4-ال و کومین آلدهید بودند. نتایج نشان داد که ترکیبات آلفا-پینن، سابینن، بتا-پینن، میرسن، گاما-ترپینن، بتا-فارنسن و کاروتول دارای اثرات ضد قارچی علیه جدایه های F. oxysporum بودند. اثرات هم افزایی ترکیبات اصلی بازدارنده اسانس ها نشان داد که ترکیب ترپینن-4-ال با بتا-پینن موجب فعالیت سینرژیستی و ترکیب ترپینن-4-ال با گاما-ترپینن و همچنین ترکیب بتا-پینن و گاما-ترپینن موجب فعالیت افزایشی علیه جدایه هایF. oxysporum شدند. این اولین گزارش در مورد تاثیر ترکیبات اسانس های توده های بذری بومی زیره سبز روی قارچ های بذرزاد جداسازی از همان بذور می باشد. یافته های این پژوهش نشان داد که مقدار و حتی نوع ترکیبات تشکیل دهنده اسانس های توده های بذری زیره سبز متفاوت است و می تواند روی فراوانی قارچ های بذرزاد و میزان بیماری زایی آن ها تاثیر بگذارد.