چرا مدیریت منابع انسانی-اکولوژیکی کشور با چالش مواجه شده است؟ مطالعه موردی متابولیسم جامعه حوضه آبریز ارس

در پازل توسعه پایدار کشور نقش مهم ساعات فعالیت انسانی به ویژه در بخش کشاورزی و اهمیت آن در توسعه پایدار نادیده گرفته شده است. در این مقاله، با استفاده از روش MuSIASEM شرایط اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی حوضه رودخانه ارس طی سال های 1385 تا 1395 موردبررسی قرار گرفته است. شاخص های شدتی MuSIASEM برای کل حوضه، بخش کار و بخش خانگی به ترتیب 34، 108 و 83 درصد  برای مصرف آب و 21، 4 و 80 درصد برای مصرف انرژی در طول 10 سال افزایش یافته اند. این افزایش فشار مصرف منابع طبیعی در حالی رخ داده است که داده های جمعیتی نشان از تنها 3 درصد رشد برای کل حوضه می دهند. با بسط تحلیل متابولیسم جامعه به درجات پایین تر، مشخص شد که در سه بخش اصلی اقتصاد یعنی کشاورزی، صنعت و خدمات نه تنها ساعات فعالیت انسانی به ترتیب 28، 36 و 29 درصد کاهش پیدا کرده اند، بلکه شدت مصرف انرژی آن ها به ترتیب 64، 84 و 123 درصد و شدت مصرف آب کشاورزی و صنعت 74  و 105 درصد افزایش داشته اند. در تحلیل هم زمانی سال 1385، شاخص های اکولوژیکی- اقتصادی برای محصولات کشاورزی اصلی حوضه تهیه و مشخص شد. محصولی مانند عدس آبیاری چیزی در حدود هفت برابر آب، نه برابر زمین، 11 برابر گاز گلخانه، شش برابر انرژی بیش تر نسبت به میانگین سه نوع میوه نیاز دارد تا یک تن بار دهد. در نتیجه با استفاده از این روش می توان شاخص های تلفیقی جامع تری برای تحلیل کمی مسیر پیشرفت اقتصادی- محیط زیستی جامعه، و تصویری دقیق تری از درهم تنیدگی توسعه پایدار به ویژه در بخش کشاورزی کشور ارایه کرد.