بینامتنیت در ادبیات ‏تعلیمی(با تمرکز بر قابوس‏نامه و تعالیم پتاح‏ حوتپ؛ کهن‏ ترین فرزندنامه جهان)

بینامتنیت یکی از مباحث حوزه بررسی متون است که به روابط گوناگون متون ازنظر صورت و معنا اشاره دارد. بینامتنیت متن را حلقه‏ای در یک زنجیره بینامتنی می‏داند و بر آن است که هر متنی با متون پیش از خود و هم‏زمان و پس از خود در ارتباط است. به بیان دیگر، هر متن به‏صورت پنهان یا آشکار با ژانر خود، ارتباط صوری و معنایی دارد. اندرز به فرزند، از زیرگونه‏های ادبیات ‏تعلیمی است که پیشینه کهنی در تمدن‏های بشری دارد. این سنت اندرزی، بنابر سه اصل پیشینه کهن، جهانی‏‏بودن، تداوم و تکرارشوندگی، نیازمند بررسی بینامتنی و تطبیقی است. بنابر مستندات تاریخی، آموزه‏های پتاح‏حوتپ، کهن‏ترین کتاب در ادبیات ‏تعلیمی جهان است. این آموزه‏ها مربوط‏به 2880 سال پیش از میلاد در مصر باستان است. در زبان و ادبیات فارسی، قابوس‏نامه نمونه مشهور و موفقی است که اندکی پس از تالیف تا پایان قاجاریه، نویسندگان متون اندرزی در ایران به آن توجه داشتند و از آن تقلید می‏کردند. جایگاه بسیار کهن تعالیم‏ پتاح و شهرت قابوس‏نامه، دلیل اصلی گزینش این دو اثر است. در این پژوهش با رویکرد تحلیلی  تطبیقی، ویژگی‏های برون‏متنی، پیرامتنی و درون‏متنی این آثار بررسی شد. این آثار در گزینش مخاطب (پسران نویسنده)، جایگاه اجتماعی نویسنده (وزیر دربار ایسسی و شاهزاده آل‏زیار)، تفاخر به اصل و نسب، داشتن مقدمه عاطفی و موخره تاکیدی، تاکید در به‏کاربستن تعالیم، بیان اندرزهایی درباره حوزه رفتاری در اجتماع و خانواده، همانندگی ‏دارند. این دست‏آورد نشان‏دهنده این است که در نوشتن اندرز برای فرزند، سنتی مشترک وجود داشته‏ است که البته بسته به نوع آن اندکی متفاوت است.