ارزیابی ریسک بالقوه بوم شناختی عناصر آرسنیک، کادمیم، نیکل و وانادیوم در رسوبات سطحی سواحل جنوبی دریاچه خزر (مورد مطالعه: ساحل خزر آباد ساری)

آلودگی خاک و رسوب به عناصر کمیاب و سمی با قابلیت ایجاد خطر برای سلامت انسان و محیط از مهمترین نگرانی های امروزی دنیا هستند. بنابراین، این پژوهش با هدف ارزیابی مخاطره بوم شناختی عناصر آرسنیک، کادمیم، نیکل و وانادیوم رسوبات سطحی ساحل خزرآباد ساری در سال 1398 انجام شد.

در این مطالعه توصیفی-مقطعی، پس از جمع آوری 36 نمونه رسوب از 12 سایت منتخب و آماده سازی و هضم نمونه ها در آزمایشگاه، غلظت عناصر به روش طیف سنجی نوری پلاسمای جفت شده القایی تعیین شدند. همچنین، نسبت به محاسبه شاخص های خطرپذیری بالقوه بوم شناختی (Eir) و خطرپذیری بالقوه بوم شناختی تجمعی (RI) عناصر در نمونه ها اقدام شد. پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد.

یافته‏ ها:

 نتایج نشان داد که میانگین غلظت عناصر آرسنیک، کادمیم، نیکل و وانادیوم (mg/kg) در نمونه های رسوب به ترتیب برابر با 12/7، 0/191، 35/0 و 31/9 بوده است. نتایج محاسبه شاخص Eir  نشان داد که ریسک بوم شناختی همه عناصر "کم" و میانگین مقادیر شاخص برای عناصر از ترتیب نزولی کادمیم > آرسنیک > نیکل > وانادیوم تبعیت کرده است. به علاوه، میانگین مقدار شاخص RI با 53/7، نشان دهنده "مخاطره بوم شناختی کم" عناصر در نمونه های رسوب بود.

نتیجه ‏گیری:

 هرچند میانگین مقادیر شاخص RI نشان داد که با توجه به مقادیر عناصر در رسوبات، در حال حاضر منطقه مورد مطالعه با ریسک بوم شناختی مواجه نیست، ولی از آنجا که عناصر کادمیم و آرسنیک به ترتیب با 46/4 درصد و 45/4 درصد بیشترین سهم را در ایجاد ریسک بوم شناختی داشتند، از این رو، نسبت به شناسایی و مدیریت منابع تخلیه انواع آلاینده های آلی و معدنی و همچنین پایش دوره ای نمونه های آب و رسوب که به عنوان منبع ذخیره آلاینده ها و به تبع آن ایجاد مخاطرات محیطی برخوردارند، توصیه می شود.