فرهنگ موسیقایی مجالس زنانه تهران: مطالعه‏ ی موردی روضه‏ خوانی و مداحی

پژوهش حاضر متمرکز بر درک جایگاه و کارکرد موسیقی در مجالس مذهبی زنانه شهر تهران است. همگام با تحلیل موسیقایی و ارایه دسته بندی این مجالس با محوریت موسیقی (آوازی یا آواز به همراه ساز) تلاش شده است تا نقش کلیدی موسیقی در این جلسات و شکل گیری آن ها بررسی شود. پس از بررسی مناطق گوناگون شهر تهران، محله سنگلج به علت داشتن بافت فرهنگی و طبقاتی متنوع و همچنین تحولات فرهنگی-اجتماعی منطقه در سال های اخیر به عنوان میدان پژوهش انتخاب شد. در این پژوهش از روش مردم نگاری از طریق مشاهده مشارکتی استفاده شد و با شرکت در جلسات و مصاحبه با افراد شرکت کننده، روش تحقیق کیفی به شکل مطالعه موردی به عنوان ابزاری برای فهم موضوع در بازه زمانی مشخص چهارده ماه به کار رفت. به این ترتیب که در تمامی مراسم های مبتنی بر تقویم شیعی (اعم از سور و سوگ) مشاهده مشارکتی انجام شده است. در بخش پیشینه تاریخی از روش مطالعه کتابخانه ای و بررسی اسناد، سفرنامه ها و روزنامه خاطرات استفاده کردیم. به منظور بررسی و تحلیل موسیقایی، قطعات خوانده شده در این مراسم، آوانگاری و دسته بندی شدند. همچنین برمبنای تحلیل داده ها، طبقه بندی هییت های زنانه با توجه به موسیقی صورت گرفت. به علت ملاحظات مذهبی و سنتی مبنی بر ممنوعیت خواندن زنان در جامعه ایران، مناسک و آیین های زنانه به دور از رسانه، دوربین و ضبط و پخش عمومی برگزار می شود. با وجود چند پژوهش انجام شده درمورد مجالس مذهبی زنانه، پژوهش حاضر با درنظرگرفتن موسیقی به عنوان بخش اصلی این مراسم، از زاویه ای جدید به این مجالس می پردازد.