نقش تلفیق برداشت های موسع تفسیری و فقهی از آیه ی «اوفوا بالعقود» در توسعه نظام قراردادها در تمدن اسلامی

خداوند در فراز نخست آیه ی 1 سوره ی مایده می‎فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‎اید به عقود خود وفا کنید». در باب مفهوم لفظ «عقود» در این آیه، میان مفسران قرآن کریم اختلاف دیدگاه وجود دارد. برخی با تفسیر مضیق این آیه، عقود را منحصرا به مواردی همچون «عهود مسلمانان و مشرکان» یا «میثاق‎های اهل کتاب برای تصدیق نبوت حضرت محمد (ص)» یا «عهود پذیرش خلافت حضرت علی (ع)» یا «احلاف» یا «محرمات و واجبات» عطف نموده‎اند. گروهی دیگر با برداشتی موسع از آیه مورد بحث، آن را شامل جمیع «احکام الهی»، «قراردادهای اجتماعی»، «اعمال حقوقی» و «عهود انسان با خداوند» دانسته‎اند. هم سوی با مفسران، فقیهان نیز از «اوفوا بالعقود» دو برداشت مضیق و موسع داشته‎اند: برخی وجوب وفای به قراردادها را تنها شامل عقود رایج در عهد شارع مقدس انگاشته و گروهی همه قراردادها را مشمول وجوب یاد شده قلمداد کرده‎اند. نگارندگان با عنایت به عموم لفظ عقود، برداشت‎های تفسیری و فقهی موسع را صحیح‎تر دانسته‎اند؛ مضافا نشان داده‎اند هم‎نشینی این دو برداشت، به وضوح نظام قراردادهای تمدن اسلامی را کارآمد نموده و در طول تاریخ توسعه داده است، زیرا از رهگذر اعتباربخشی به قراردادهای نوین و اثرگذاری بر قوانین موضوعه، تسهیل روابط اجتماعی و تقویت رفاه عمومی را در پی داشته است.