بررسی سبکی دیوان صامت اصفهانی

رایجترین و دقیقترین شیوه برای بررسی محتوایی دیوان یک شاعر، ارزیابی سبک‌شناسانه است. موضوع این پژوهش تحلیل سبکی دیوان صامت اصفهانی از سه منظر سطح زبانی، سطح فکری و سطح ادبی است. در این مقاله کوشش شده ضمن تحلیل دقیق سبکی، میزان تاثر او از شاعران پیش از خود و شاعران هم‌عصرش با شواهد شعری تبیین شود.

 پژوهش پیش‌رو، مطالعه ای است نظری که به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعه موردمطالعه، دیوان صامت اصفهانی به تصحیح احمد بهشتی شیرازی است که توسط نشر روزنه منتشر شده است.

با عنایت به اثرپذیری اکثر شاعران قرن نهم و قرون بعد از آن از شعر جهان‌شمول حافظ، صامت در شعرش هم از حیث الفاظ و هم از حیث تعابیر و تصاویر از شعر خواجه شیراز متاثر شده است. سوای آن نشانه های بارزی از تاثر او از شعر صایب، بیدل، کلیم کاشانی، عرفی شیرازی، اسیر شهرستانی و وحشی بافقی وجود دارد. غزل او از جهات متعدد قابل تدقیق و بررسی است. ویژگیهای بارز سبک هندی در شعر این شاعر هم مشهود است. تشبیه حسی شاخصه اصلی تصاویر بلاغی اوست.

تاثیرپذیری صامت از غزل شیوای حافظ و وجود گفتمان حافظی در آن به پیروی از سنت رایج در شعر شاعران قرن نهم و قرون پس از آن است که شاعران تقلید و تشبه به شعر حافظ را نشانه تشخص شعرشان میپنداشته اند. اما اثرپذیری از شاعران برجسته معاصرش محتملا بدلیل مطالعه آثار آنان و یافتن تناسبات مشترک لفظی و محتوایی در شعر خود با شعر آن شاعران بویژه در قالب غزل است. غزل این شاعر بلحاظ تنوع موضوعی حایز اهمیت است و تصاویر محسوس آن در راستای همه فهم ساختن آن و تاثیرگذاری بر مخاطب است.